Redactie Psyche 23 mrt 2018, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Filosofie: bestaat de waarheid?

De Deense psycholoog Svend Brinkmann (1975) heeft het idee dat we ons leven als leeg ervaren omdat alles ‘nuttig moet zijn’ of ons ‘iets op moet leveren.’ Hij schreef daarom het boek Standpunten, waarin hij wil aantonen dat de zaken die ons werkelijk een waardevol gevoel geven, van zichzelf waardevol zijn. Bijvoorbeeld verantwoordelijkheid, vrijheid, waardigheid, liefde en vergeving. Brinkmann zoekt bij elk onderwerp een filosoof en laat ons kennismaken met hun ideeën.
Bij Bedrock wordt er door mij en mijn collega’s veel over de liefde geschreven. Zo vroeg ik me een tijdje geleden af of je liefde met je hoofd kunt begrijpen en werd ik daarbij geholpen door de schrijver Marcel Proust (door zijn geschreven werk althans. Onze Marcel zelf ligt al lang en breed onder de groene zoden, maar dat terzijde).

Brinkmann heeft het in zijn besteller Standpunten ook over de liefde, en wel op een zeer verhelderende manier. Misschien zelfs op een manier waardoor wij veel van onze oude Bedrock artikelen moeten gaan herzien. Hij gaat er namelijk vanuit dat liefde géén gevoel is, en dat zelfliefde niet kan bestaan. Hier ga ik in een volgend artikel dieper op in, maar om die ideeën makkelijker te kunnen begrijpen, moeten we eerst wat meer weten over degene die het idee bedacht.

Iris Murdoch

Filosoof Iris Murdoch (1919-1999) had veel respect voor de Franse superster filosoof Jean-Paul Sartre, maar ze was het op veel punten totaal niet met hem eens. Heel kort door de bocht dacht Sartre dat de mens als lege huls geboren werd. Alles daarna zou een keuze zijn.

Dit noemen we existentialisme: de keuze en handelingen van mensen geven het leven vorm, en niet andersom. Wij bepalen wat we goed of belangrijk vinden en kunnen daarin keuzes maken. Dit vergeten we omdat we ons vasthouden aan tradities (zoals een religie) maar in essentie bepalen wij wat mooi, goed of belangrijk is. Dit is niet van tevoren vastgelegd.

Hier verschilden Murdoch en Sartre van mening. Volgens Murdoch zijn er wel gegeven zaken, zoals bijvoorbeeld ‘het goede’, die wij niet zomaar kunnen kiezen, maar die er simpelweg zijn. Ze erkent wel dat wij mensen nooit helemaal kunnen beschrijven wat ‘het goede’ precies is, maar ze dacht dat als je met veel aandacht in het leven stond je wel dicht bij dat goede kon komen.

Vergeet niet Bedrock’s Facebook-pagina te liken, zodat je nooit meer iets mist.

Waar bij Sartre de keuze centraal staat, staat bij Murdoch de aandacht centraal: als je volgens Murdoch voldoende aandacht hebt voor wat er om je heen gebeurt, wordt het duidelijk wat het goede is om te doen. Een goed mens zijn betekent niet in eerste plaats een bepaalde keuze maken, maar heel aandachtig zijn: aandacht op anderen, op de wereld en op wat er nodig is in een bepaalde situatie.

Nog korter door de bocht dan we net al gingen geloofde Sartre dat alles subjectief was, en Murdoch dat er een realiteit was die objectief was. Die objectieve realiteit zou je met aandacht kunnen ontdekken.

Brinkmann kan zich duidelijk vinden in het gedachtegoed van Murdoch. Zo zegt hij: “Ik kan niet domweg besluiten wat als goed telt. Ik kan niet gewoon maar kiezen wat goed moet worden gerekend. Er zit een zekere waarheid in die mijn subjectieve perspectief overstijgt. Dat is in elk geval de essentie van Murdochs morele realisme.”

Allemaal zeer interessante materie. Maar hoe kwam Murdoch dan bij het idee dat het liefde geen gevoel was? Dat lees je vrijdag!

Niets meer missen van Bedrock?

Like hier onze Facebook-pagina en blijf up to date. Of schrijf je in voor de Bedrock-nieuwsbrief.