Annemarie Hartsuiker Psyche 26 feb 2024, 13:26

Leestijd: 5 minuten

Empathische uitputting voorkomen als iemand in jouw omgeving problemen heeft met de mentale gezondheid

Wanneer iemand in jouw omgeving problemen heeft met zijn of haar mentale gezondheid, dan drukt dat ook een stempel op jouw leven. Als je iemand liefhebt, dan wil je dat het goed gaat met deze persoon. Is dit niet het geval, dan doet dat pijn. Het knaagt iedere dag aan je en je voelt je machteloos, maar ook moe en leeg. Deze empathische uitputting is een veelvoorkomend probleem.

Herken je dit? Als je iemand wil steunen die struggeld met mentale gezondheid, dan is het juist belangrijk om zelf sterk in je schoenen te staan. Als jouw glas ook nog eens leegloopt, dan heb je niks meer om te geven. Sterker nog: dan is de kans dat jij je aan de somberheid van een ander gaat irriteren en het uiteindelijk zal vermijden.

Daarom is het belangrijk om jouw eigen grenzen te bewaken terwijl je jouw geliefde steunt.

Empathische uitputting

Iemand die zich mentaal niet lekker voelt, kan jouw steun goed gebruiken. Het is makkelijk om afstand te nemen als het moeilijk wordt en sommige mensen doen dit ook, maar als jij zelf niet zo lekker in jouw vel zit, dan hoop je ook dat er mensen voor je zijn.

Problemen op het gebied van mentale gezondheid zijn er groot en klein. Liefdesverdriet is vaak intens, maar van korte duur. Ook een burn-out overkomt je, is heel intens, maar het gaat voorbij. Als iemand chronisch depressief is, kampt met een persoonlijkheidsstoornis of verslaving, dan gaat het vaak over een langere periode.

Dit is heel ingewikkeld voor de persoon in kwestie, maar ook voor de mensen daaromheen en het kan zelfs zorgen voor empathische uitputting waardoor je het liefste afstand neemt van de hele situatie.

Zorg eerst voor jezelf

Als iemand altijd negatief, somber en prikkelbaar is, dan heeft dit ook een impact op jou. Door een depressie of persoonlijkheidsstoornis kan iemand jou bijvoorbeeld een schuldgevoel geven omdat je er niet genoeg voor deze persoon zou zijn.

Daarom is het het belangrijkste in dit soort situaties om realistisch te blijven: jij bent nóóit verantwoordelijk voor het geluk van een ander. Je kunt er voor iemand zijn, maar je kunt iemand (of het leven) niet veranderen. En je kunt je nooit honderd procent geven.

Zorg daarom altijd goed voor jezelf. Bewaak jouw eigen energie en ook als iemand somber is, mag jij jouw grenzen aangeven. Anders gaat het aan je vreten en daar heeft uiteindelijk niemand iets aan.

Dus stel iemand voelt zich heel alleen en eenzaam, waardoor hij of zij eigenlijk vindt dat jij er iedere dag moet zijn, dan is dit geen realistische hulpvraag. Jij kan de leegte immers niet opvullen.

Ga het gesprek aan

Blijf altijd duidelijk, ga het gesprek aan en communiceer ook jouw gevoelens. Stel je hebt een gezin, een drukke baan én een eenzame zus die heel veel aandacht vraagt, dan mag jij ook aangeven dat je er wil zijn, maar dat het niet lukt om er zeven dagen in de week te zijn.

Verwachtingen managen voorkomt teleurstellingen. Vaak neigen we naar please-gedrag, waarbij je het gevoel hebt dat je tekortschiet als je iets niet doet. Terwijl je over eigen grenzen heengaat om de ander tegemoet te komen. Dat kan nooit de bedoeling zijn.

Luister zonder oordelen

Als je iemand wil helpen die problemen heeft met de mentale gezondheid, is luisteren eigenlijk het belangrijkste. Écht luisteren. Regelmatig vragen: “Hoe gaat het nu écht met je?”

Soms merk je dat iemand het moeilijk vindt om over gevoelens te praten, dan zou je het gesprek kunnen starten met het benoemen van eigen observaties.

Bijvoorbeeld: “Het kan zijn dat je vermoeid bent, maar je lijkt ook wat somber?”

Erken dat iemand zich rot voelt en laat weten dat dit oké is

Het leven is niet alleen maar leuk en iedereen krijgt te maken met pieken en dalen. Laat de ander weten dat ook negatieve gevoelens bij het leven horen en dat je deze begrijpt. Probeer deze gevoelens vooral niet te bagatelliseren want dat is de grootste blijk van onbegrip.

Erken ook dat er niet altijd een oplossing is voor een mentale dip.

Geef geen advies, maar vraag hoe je de ander kunt helpen

Als iemand net een dierbare is verloren, diep in de put zit of bijvoorbeeld een burn-out heeft, dan zijn er altijd mensen die zeggen: “tijd heelt alle wonden“. Of “hop, hop: schouders eronder en doorgaan. Zo erg is het allemaal niet.”

Nou: zó erg is het dus wel! Geef daarom geen adviezen waardoor de ander zich ogenschijnlijk beter zou voelen. Misschien goedbedoeld, maar niet de beste manier om iemand te steunen.

Wat je wel kunt doen is aan de ander vragen hoe je hem of haar beter kunt laten voelen. Een wekelijkse wandeling? Een paar keer per week inchecken en zijn of haar hart luchten? Of stuur spontaan een kaartje. Dat is een kleine moeite maar een groot gebaar. Om empathische uitputting te voorkomen, is het hierbij wederom belangrijk om ook naar jouw eigen gevoel te luisteren.

De deur staat open

Wanneer iemand niet lekker in zijn of haar vel zit, kunnen ze negatief uit de hoek komen. Of wegblijven van jouw verjaardag. Onthoud dat dit niet persoonlijk is, maar blijf iemand benaderen en uitnodigen voor activiteiten.

Als iemand bijvoorbeeld paniek- en angstaanvallen heeft, zijn drukke groepen heel intens. Stel dan voor om samen een sportles te doen of een kop koffie te drinken.

Hou er rekening mee dat iemand die somber is, vaak geneigd is om niet op jouw uitnodigingen in te gaan. Iemand die mentaal in de put zit, zal je vaker afwijzen. Het is juist belangrijk om het te blijven proberen.

Schakel hulp in

Voor een partner, familielid of vriend kan het heel zwaar zijn als iemand langdurig struggled met de mentale gezondheid. Blijf daarom ook rekening houden met je eigen mentale gezondheid. Neem soms afstand, rust goed uit en praat ook over jouw eigen gevoelens. Ook jij kan professionele hulp inschakelen als je het zorgen voor iemand niet meer ziet zitten. Want niemand kan het alleen en empathische uitputting ligt op de loer.

Miranda voelde zich jarenlang eenzaam: ‘Eenzaamheid heeft niets met je omgeving te maken’