wpk-admin Psyche 24 okt 2019, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Emotionele Intelligentie bij kinderen: hoe zorg je daarvoor?

Acteerlessen, kunst en Spaans: het curriculum van de gemiddelde basisschool beperkt zich al lang niet meer tot lezen, rekenen en biologie. Klinkt inspirerend en verrijkend, maar toen ik een Emotional Intelligence-spel op basisscholen speelde en kinderen zeiden dat dit de eerste keer was dat iemand vroeg hoe ze zich voelden, realiseerde ik me dat al die ‘verrijkende’ vakken bouwstenen op een onstabiele grond zijn. Laten we de basis in het basisonderwijs niet vergeten.

Bestaat de norm?

We leven in een inspirerende en uitdagende tijd met tal van mogelijkheden en ontwikkelingen. Er gaat geen dag voorbij of er is weer een nieuwe ontdekking of baanbrekend onderzoek in het nieuws. De ene na de andere headline vliegt ons om de oren: ‘Uit onderzoek blijkt dat…’ We gaan vervolgens volop in discussie, totdat een ander onderzoek het onderzoek tegenspreekt.

Onderzoeken, metingen en rapportages lijken het steeds meer over te nemen van ons gezonde verstand, gevoel en zelfbewustzijn. Op scholen is dit aan de orde van de dag: meten, monitoren en vergelijken met ‘de norm’. Is jouw kind druk? Wellicht heeft hij of zij ADHD. Is je kind verlegen? Laten we eens testen op een sociale fobie. Droomt je kind veel? Tja, hij heeft wel veel trekken van autisme.

Lees ook: Leer je kinderen kritisch denken met deze filosofische vragen

Op zich is er niets mis met zulke labels, zeker niet wanneer een kind hierbij gebaat is. Het is alleen jammer dat we in het publieke debat snel en sensitief reageren vanuit een eigen sentiment en het gevoel dat we worden aangevallen. Hiermee verliezen we datgene uit het oog waarvoor we juist wél gevoelig zouden moeten zijn: hoe willen we samenleven? Wat is belangrijk voor kinderen om uit te groeien tot evenwichtige volwassenen? Hoe kunnen we elkaar helpen?

Waar het eigenlijk om gaat, vatte de Belgische psychiater Dirk De Wachter heel mooi samen: ‘We moeten leren weer een beetje voor elkaar te zorgen. Het is heel goed als kinderen leren praten over wat hen bezighoudt, juist in de basisschoolleeftijd. Als ze een jaar of twintig zijn en hier nog mee moeten beginnen, is het een stuk moeilijker.’

Gevoelens benoemen

Eigenlijk moeten we kinderen laten ‘zijn’. Jens is een beetje druk, Maria wat verlegen, Johan kan niet zo goed leren en de achtentwintig andere kinderen zijn ook allemaal anders. Dat vraagt om tolerantie van medeleerlingen, leraren en ouders.

Tolerantie betekent zeker niet dat alles goed gevonden wordt, het betekent dat ouders autoriteit verlenen aan leraren om hun kinderen te corrigeren en op hun gedrag aan te spreken. Maar doordat ouders steeds mondiger zijn, leraren minder autoriteit hebben en er weinig tijd is om te luisteren naar wat het kind eigenlijk wil vertellen, wordt het steeds moeilijker om het kind te laten ‘zijn’.

Ook interessant: De duistere kant van het hebben van een hoog EQ

Het zou heel jammer zijn als we zo doorslaan in het labelen van kinderen dat we vergeten om ruimte te geven aan het ‘zijn’ in de meeste simpele zin van het woord. Als gevoelens, en dus kinderen, er mogen zijn, dan wordt de omgang met hen vaak veel eenvoudiger.

Boosheid, verdriet, blijdschap en angst: het hoort allemaal bij het leven van een kind en bij zijn of haar toekomstige leven als volwassene. Daar zou gemakkelijker mee kunnen worden omgegaan, maar dat vereist wel aandacht en tijd. Het is toch gek dat we kinderen wel leren waar je buik zit en je naar de dokter moet als je buikpijn hebt, maar niet dat je ‘iets’ in je buik kunt voelen als je iets spannends gaat doen en dat dit angst heet?

Voor kinderen is het heel belangrijk dat ze leren hoe ze zich kunnen uiten, om woorden te geven aan hun gevoelens en te leren dat andere kinderen die gevoelens ook hebben. Ze moeten weten dat je er soms op los beukt op het schoolplein, maar dat je ook moet leren om gevoelens te reguleren. Emotionele intelligentie, dus.

Geef je IQ een boost met je EQ

De Amerikaanse wetenschapper Daniel Goleman introduceerde Emotionele Intelligentie bij een breed publiek en omschrijft dit als de capaciteit om je eigen gevoelens en die van anderen te herkennen, en in staat zijn ermee om te gaan. Zijn belangrijkste punt is dat de prestaties van mensen niet alleen afhankelijk zijn van hun IQ, maar ook heel erg van hun vermogen om in sociale situaties goed te functioneren (EQ).

Het zou daarom goed zijn voor basisschoolkinderen als zij leren dat hun gevoelens heel normaal zijn. Hoe beter ze ermee om kunnen gaan, hoe minder last ze ervan hebben. Gevoelens herkennen en er woorden aan kunnen geven, bevordert niet alleen het EQ van kinderen, maar het creëert ook ruimte in hun hoofd om hun cognitieve capaciteiten te ontwikkelen. Als ze heel onrustig, boos of verdrietig in de klas zitten, kunnen ze immers niet goed onthouden wie Willem van Oranje nou ook alweer was.

Ontwikkelen EQ

Het ontwikkelen van Emotionele Intelligentie kunnen kinderen spelenderwijs leren. Een klassikale les over respect of gevoelens is niet altijd effectief:  het is natuurlijk best eng om in een grote groep iets over jezelf te delen. In een klein groepje, met een paar klasgenootjes een spel spelen voelt echter een stuk veiliger en het is nog leuk ook.

Verschillende kinderen zeiden na het spelen van Stars of Empathy: ‘Dit was de eerste keer dat iemand vroeg hoe ik mij voel’; ‘Ik ben het niet gewend, maar vond het fijn om over mijzelf te praten’; ‘Ik dacht dat ik de enige was met dit gevoel, maar mijn klasgenootjes zijn soms ook bang. Nu ben ik niet meer alleen’. Veel kinderen zie je letterlijk lichter bewegen als ze hun hart hebben gelucht.

Meer Bedrock

• Hoe emotioneel intelligent is jouw kind? Verbeter het met Stars of Empathy
• IQ is overrated: dit is wat we kunnen leren van mensen met een hoog EQ
• Dit zijn de 6 eigenschappen van mensen met een hoog EQ