Maaike Kooijman Psyche 14 jan 2018, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Een pleidooi tégen positief denken

Heel zelfhulp-land is er momenteel vol van: hoe positiever je denkt, hoe gelukkiger je je voelt. Regent het pijpenstelen? Ach joh, is goed voor de planten. Tentamen gefaald? Nou ja, volgende keer lukt het vast wel. Ook bij Bedrock hebben we het al regelmatig aangeraden.
En soms werkt dat inderdaad ook, dat positief denken. Als je in een sombere periode zit, moet je jezelf soms gewoon dwingen om even iets leuks te gaan doen, omdat je weet dat je daar blijer van wordt.

Er zit een zekere kracht in fake it till you make it: als je je eigen perspectieven aanpast, is de kans groot dat je steeds meer gaat letten op bewijs dat jouw perspectief ondersteunt. Zo’n situatie krijg je bijvoorbeeld als je je voorneemt om dankbaarder te zijn en ineens kleine details ziet die redenen voor dankbaarheid kunnen zijn. Zo kan het ook deels werken met positief denken, omdat je dan misschien echt de positieve kanten van dingen gaat inzien.

Acceptatie van je gevoelens

Maar is een groot verschil tussen regelmatig relativeren en jezelf dwingen om áltijd maar positief te denken. Dan schaad je namelijk één van de belangrijkste principes die ons lichaam en hoofd nodig hebben: acceptatie van wie je bent en wat je gevoelens zijn.

Dat proces van het accepteren van moeilijke dingen is weliswaar niet leuk, maar het helpt ons wel om iets te verwerken. Als we onze echte gedachten constant onderdrukken, is er geen ruimte voor die verwerking, en zullen we op andere onhandige momenten ineens denken aan die ene grote blunder. Als we boos zijn op onszelf omdat we bepaalde gevoelens hebben, kan dat alleen maar leiden tot een hekel aan onszelf waar we ook niet gelukkig van worden.

Bovendien maakt een doel als ‘positief denken’ dat ons brein zichzelf continu probeert te betrappen op negatieve gedachten, schreef psycholoog Marcelino Lopez. Alleen zo kan het controleren of het zijn doel heeft bereikt. Met andere woorden: positief denken heeft niet altijd als effect dat je er ook positiever van wordt, maar kan je juist ook laten vasthouden aan negativiteit.

Waarde hechten aan geluk

Je kent vast de uitspraak ‘stars can’t shine without darkness’. Hoe cliché die ook is, er zit wel een kern van waarheid in. Als we regelmatig dingen meemaken die minder positief zijn, realiseren we ons beter dat we waarde moeten hechten aan momenten waarop we gelukkig zijn en de goede dingen in het leven.

In feite begint het probleem al bij het onderscheid tussen goede en slechte gevoelens. Als we blijdschap positief noemen en boosheid negatief, gaat ons hoofd er automatisch vanuit dat we van die negatieve gevoelens af moeten. Als we alle gevoelens in plaats daarvan zien als neutrale dingen die we allemaal nodig hebben, is het veel gemakkelijker om ook niet-positieve gedachten te hebben.

Het probleem op social media

Ondanks dat iedereen af en toe gewoon boos of chagrijnig is – zelfs degenen die altijd positief willen denken – zie ik nog genoeg mensen op social media voorbij komen die achter elk bericht een hartje plaatsen, alleen maar hun dankbaarheid uiten en in iedere reactie het woord ‘topper’ gebruiken. Natuurlijk is dat goed bedoeld, maar zulke mensen zorgen ook voor onrealistische verwachtingen. Niemand voelt zich altijd top, punt.

Ja, we kunnen wel een beetje positiviteit gebruiken in de wereld. Maar wat we misschien nog wel beter kunnen gebruiken, is eerlijkheid en kwetsbaarheid – tegenover onszelf én anderen. Oké, dus je bent chagrijnig vandaag – en wat dan nog? Ik zou zeggen: geniet er lekker van. Want soms is klagen ook gewoon heel erg fijn. Positief denken komt morgen wel weer. Of niet.