Rolien Sandelowsky Psyche 19 jan 2021, 06:00

Leestijd: 8 minuten

Waarom je je niet hoeft te schamen voor het gebruik van antidepressiva

Onder onze uiterst tolerante en ontzettend hoogopgeleide generatie 20-30’ers, lijken er nog twee taboes bedolven onder openbare mediaposts en schaamteloze terraspraat. Abortus en antidepressiva. Over het eerste later meer, maar laten we eens inzoomen op het laatste.

Antidepressiva, de verzamelnaam voor medicatie die depressief gediagnosticeerden weer wat zonlicht in het leven laat schijnen. In tijden waarin emotionele gesteldheid, je ‘zijn’, je ervaring van druk en verwachtingen en het ontkomen daaraan talk of the town zijn, is het toch merkwaardig dat we een medisch hulpmiddel zo in de verdrukking duwen.

Gênant

Een antidepressivum slikken is toch wel iets gênants, dat houd je voor jezelf of deel je misschien alleen met een klein aantal mensen. Toch praten we honderduit met talloze onbekenden over 20’ersdruk, keuzestress en andere modieuze psych-termen en krijg ik de discrepantie hiertussen niet helemaal gebolwerkt.

Ook interessant: De taboedoorbrekende docu ‘Not Alone’ over zelfmoord is gemaakt door een tienermeisje

We lijken zo open over ons falen, maar externe hulp aangereikt krijgen in het oplossen ervan – toch vaak de volgende stap na erkenning -, lijkt niet helemaal geaccepteerd. Vertellen dat je met een therapeut praat kan dan nog net, maar bekennen dat je ‘het niet op eigen krachten kan’? Man, man, man, ga je schamen.

Maakbaarheidsideaal

Zoals we inmiddels hebben gevat in taal, lijken we allemaal gebukt te gaan onder het zware gewicht van het maakbaarheidsideaal.

Het gevoel dat je leven volledig vormbaar is, alle keuzes door jou bepaald worden en daarmee het eindproduct jouw verantwoordelijkheid is, ja dat geeft stress. Stress om te kiezen, twijfel wanneer je tevreden mag zijn en onrustige billen omdat je nooit weet wanneer je weer verder moet moven.

De grondslag van het antidepressivumtaboe

Goed, zo ver waren we een jaar of drie geleden ook al, toen de ‘Generatie Y lijdt aan keuzestress’-artikelen je om de witte oordoppen vlogen. Inmiddels zijn al die generatieleden een beetje tot bedaren gekomen, doet de helft aan mindfulness en yoga en de andere helft aan #fitgirl of comazuipen.

Meningen daarover daargelaten, we lijken ons een weg te slaan door de keuzejungle en komen gezekerd uit de strijd. Prachtig zou je denken, ware het niet dat we alsnog vinden dat we zelf die weg uit de jungle moeten hakken.

Tip: Fijne podcast: Unapologetically Me doorbreekt het taboe op mental health

Op precies dezelfde manier als waarop we de verantwoordelijkheid voor ons geluk ervaren, dragen we die voor onze misère. Want als geluk maakbaar is, is ellende dat ook, en dan ben je wel echt een slappeling als je farmaceutische stoffen nodig hebt om die hersenpan van je weer op groen licht te krijgen.

Zie je de contradictie? En begrijp me niet verkeerd, ik ben helemaal geen voorstander van lukraak strippen pillen naar binnen werken, maar ik vind de grondslag die onder het antidepressivumtaboe ligt interessant.

Meningen

Want wees eerlijk, en ik zal zelf beginnen, de ongefundeerde meningen over medicijngebruik vliegen je om de oren zodra het over jongeren en depressies gaat. Ik kwam ooit bij een jongen waar ik al een tijdje mee datete een strip geluksmakers tegen.

Ik schrok me rot, want los van dat ik niet wist dat hij een depressie had gehad, vroeg ik me af wat dit betekende voor de oprechtheid van zijn gesteldheid. Was hij nu alleen maar blij omdat hij die pillen slikte?

Lees ook: Deze expert deelt nieuwe inzichten over de oorzaken van depressie en angst

Kon hij alleen genieten doordat hij werd opgekrikt door een set stofjes, die zijn ‘echte’ waarneming veranderde? Ik voelde me schuldig over mijn oordeel, maar raakte wel precies de crux, in die twijfel aan zijn ‘echte’ waarneming.

Een interessante vergelijking

Want wat is dat dan precies, een ‘echte’ waarneming? Wordt die van mij niet ook volledig gekleurd en bepaald door de mensen die ik ontmoet, de manier waarop ik mijn dag indeel en vooral door situaties die me overkomen en omstandigheden die onontkoombaar zijn?

In feite worden al onze fysieke waarnemingen getriggerd door iets buiten onszelf, wat vervolgens een verwerkingssysteem van binnen aanzet.

De effecten van rode wijn, sporten, seks, een harde lachbui of verdriet ervaren we toch ook als echt, ongeacht het feit dat de aanleiding buiten ons lichaam ligt? Het verschil met antidepressiva is dat ze direct werken op het verwerkingssysteem.

Verstoring van je interne proces

Waar alcohol of een mooie film alleen een externe katalysator zijn die een intern proces op gang brengt, verandert een antidepressivum het interne proces zelf. Een intern proces, dat vanwege verschillende redenen verstoord kan zijn geraakt.

Een medisch vastgestelde depressie is een verstoorde stofregulering in je brein. Je maakt – tijdelijk – te weinig van het één aan, of teveel van het ander, waardoor je gelukshormoon in de war raakt, je algehele belevingsveld verschuift en je stemming wisselt.

Depressies kunnen ontstaan door psychologische, biologische of sociale factoren. Kort door de bocht: je karakter, je genen of je omstandigheden. Sommige depressies gaan vanzelf weer over en velen zijn goed te behandelen, met taal of medicijn.

Het juiste pad vinden

Antidepressiva her-reguleren de overdracht van prikkels in de hersenen, door het tekort aan specifieke neurotransmitters aan te vullen. Ze focussen zich dus juist op de structuur van het interne systeem, waar reguliere geluksmakers geen effect op hebben.

Handig: Quick fix tips voor als je ineens last krijgt van angstige gevoelens (van een psycholoog)

Een vriendin omschreef haar antidepressivumgebruik als het vinden van een pad waarvan ze jarenlang niet wist dat het bestond; alsof ze altijd met een omweg naar de bibliotheek liep en er ineens achterkwam dat er een tunnel was waardoor ze er veel sneller was.

Een manier van denken die zij in haar eigen ‘maakbare’ brein niet kon bereiken, maar nu jaren nadat ze is gestopt met medicatie volledig heeft geïnternaliseerd.

De verdomhoek

Als we reizen een geaccepteerde vorm van herstructurering vinden, sport een reset-moment van onze gesteldheid en goede voeding en genoeg slaap randvoorwaarden zijn voor geestesrust, waarom zit wetenschappelijk verantwoord en geconcentreerde medicatie dan in de verdomhoek?

Ik denk dat onze angst voor antidepressiva voortkomt uit een geromantiseerd beeld van ons zelf. De zelf als vaststaande entiteit, die heus wat heen en weer kan waaien door de tijd, maar onveranderlijk is.

Must read: Er zijn 6 soorten depressies (en die zijn écht allemaal anders)

Een set karaktereigenschappen die maakt dat jij jij bent, en niet een ander. Als een potje pillen er ineens voor kan zorgen dat je een gelukkigere versie bent van jezelf, verander je die set eigenschappen.

Verandert onze persoonlijkheid door antidepressiva?

Maar is dat zo? Verandert onze persoonlijkheid wanneer de interne verwerking van prikkels verandert? In zekere zin natuurlijk wel, onze reactie op externe factoren wordt bepaald door de manier waarop je brein de informatie registreert en verwerkt, en juist dat proces verandert medicatie.

Maar verandert dit de vaste vorm van zelf, je karaktertrekken, eigenschappen en talenten, of alleen de beleving ervan? En proberen we onszelf niet eigenlijk continu te upgraden, kalmeren, enthousiasmeren of energie toe te stoppen via sport, yoga, diëten, meditatie en mindfulness-trainingen?

Olifantenpad

Ik blijf het fascinerend vinden dat we en masse bewegen richting iets waar we eigenlijk bang voor zijn. Onze hele maatschappij is erop ingericht om je zelf zo volledig mogelijk te ontwikkelen, en alle mogelijke waarde te ontsluiten.

We willen verandering, verbetering, meer rust en plezier en zetten dagelijks babystapjes over ons olifantenpad om dit te bereiken. Maar als mensen dan echt door de bomen het bos niet meer zien en via chemische hulp een brug over het olifantenpad ontdekken, dan beginnen we toch te twijfelen.

Focus op groei en verbetering

We dragen argumenten aan als bijwerkingen, verslavingen, angst om af te bouwen en dergelijken, terwijl we daar eigenlijk zelf helemaal geen ervaring mee hebben. Want hoe organic, natuurlijk, biologisch en E-nummer vrij we ook allemaal trachten te zijn, zonder toevoegingen is niet altijd beter.

Afhankelijk van de aard van je psychische, biologische of sociale disbalans is een rondje cross-fit niet altijd genoeg om weer op gang te komen.

Lees ook: Je down voelen vs. een echte depressie: een uitleg over het verschil

We richten alles in op groei en verbetering, maar vinden sleutelen aan onze centrale motor, het brein, toch discutabel. Terwijl het in veel gevallen toch een stuk logischer is om het interne proces van de motor opnieuw in te stellen, dan elk jaar nieuwe banden aan te leggen.

Taboe doorbreken

Dit is zeker geen lofzang voor chemische geluksmakers, maar wel tegen het taboe. In het ergste geval mag je antidepressiva lui vinden. Een arbeidsextensieve manier om er weer bovenop te komen, in plaats van zelf te gaan zwoegen in een chaise longue, cross-trainer of yogaschool.

Daar ben ik het dan alsnog niet mee eens, omdat ik denk dat sommige vormen van neurotransmittertekort niet één-op-één oplosbaar zijn door simpelweg je gedrag te veranderen, maar hé, misschien is het voor nu voldoende.

Tijd voor onderlinge steun

Wat ik belangrijk vind, is dat we elkaar naast al die persoonlijke gesprekken over dagelijkse moeilijkheden ook oplossingen gunnen. Is dat voor jou een unlimited yoga-abonnement? Prijs je gelukkig!

Maar houd die open mind, waar je dan toch juist zo lekker op aan het klussen bent, ook vooral open om te zien dat iedereen anders gewired is, en een andere remedie behoeft. Zonder de ander zielig te vinden. Want na 3 jaar keuvelen over alle moeilijkheden, ‘burn-outs’ en ellende, is het tijd voor collectieve actie en onderlinge steun.

Weg met de gêne, want als alles mag en we allemaal verbonden zijn, delen we niet alleen problemen en successen, maar ook de oplossing.

Meer lezen over hoe je een taboe doorbreekt?

• Waarom we af moeten van het hiv-stigma (en hoe jij daarbij kan helpen)
• Inspirerend: deze fotograaf doorbreekt het taboe op acne
• Hoe Amerikanen zich kapot schamen voor hun lichaam én sex taboe is