Tanja Terstappen Psyche 4 apr 2016, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Dit zegt wetenschappelijk onderzoek over leven na de dood

Wat gebeurt er als je dood gaat? Of je nou gelooft dat Petrus aan de hemelpoort op je wacht, je terugkeert in een nieuw lichaam of je gewoon vergaat onder een hoop aarde: een sluitend antwoord heeft niemand. Toch laat dit wetenschappelijke onderzoek zien dat het bewustzijn niet per se afhankelijk is van onze fysieke toestand. Ook in onze eigen videorubriek Hokjes Denken legden we de vraag voor aan 3 totaal verschillende denkers.

De meningen lopen uiteen. Misschien omdat het gaat over ‘geloven’. Er is niet één doorslaggevend wetenschappelijk onderzoek dat laat zien of het hiernamaals wel of niet bestaat. Er is geen wetenschappelijk bewijs dat er leven na de dood bestaat, maar er is ook geen wetenschappelijk bewijs dat er géén leven na de dood is.

20 jaar onderzoek naar bijna doodervaring

Wel is er een opmerkelijk onderzoek uit wetenschappelijke hoek dat de gemoederen flink opschudde. Een onderzoek waarin harde wetenschap en zweverige spiritualiteit elkaar lijken te ontmoeten. Cardioloog Pim van Lommel onderzocht twintig jaar lang bijna-doodervaringen. Hij hoorde voor het eerst van het fenomeen in 1969, na de reanimatie van een hartpatiënt.

Ook interessant: Het is helemaal niet raar om te rouwen als je huisdier dood gaat (en dit is waarom)

“Tijdens zijn hartstilstand had hij zóveel moois gezien: een tunnel, kleuren, muziek, een welvend landschap. Ik wil terug naar waar ik vandaan kwam, zei de patiënt. Zijn verhaal verbaasde mij, want als arts had ik altijd geleerd dat iemand die bewusteloos is, geen bewustzijn kan ervaren,” vertelt Van Lommel in een interview met NRC.

Authentieke ervaring

De gebeurtenis fascineerde hem en Pim van Lommel startte dertig jaar geleden (in 1986) een onderzoek naar bijna-doodervaringen. Van 344 Nederlandse patiënten die een hartstilstand overleefden, hadden 62 een bijna-doodervaring meegemaakt.

Het bleek een authentieke ervaring die niet te herleiden is naar een rare fantasie, psychose of zuurstoftekort. Er zijn een aantal specifieke componenten die mensen met zo’n ervaring benoemen: de tunnel, licht, een terugblik op het leven, het ontmoeten van dierbaren, of het kunnen zien van hun eigen reanimatie.

Dit vind je vast ook interessant: Op deze manier kunnen we misschien lang leven – maar willen we dat ook?

Bijna-doodervaringen kunnen bovendien ook optreden bij depressies, meditatie, of soms zonder duidelijke oorzaak. Het is dus niet altijd een ervaring in combinatie met hersenbeschadiging. Daarnaast veroorzaakt een bijna-doodervaring vaak een enorme transformatie in het leven, mensen zien de wereld totaal anders en zijn vaak niet meer bang voor de dood.

De heersende visie van artsen, filosofen en psychologen op de relatie tussen hersenen en bewustzijn is te beperkt, vindt Van Lommel. In 2001 schreef hij er een wetenschappelijk artikel over in medisch magazine The Lancet, dat voor nogal wat opschudding zorgde. Zes jaar later publiceerde hij het boek Eindeloos Bewustzijn. Hij legt in dat boek op een begrijpelijke manier uit hoe het kan dat mensen die klinisch dood zijn toch zo’n duidelijke ervaring kunnen hebben.

Het bewustzijn

Hersenwetenschappers geloven dat het bewustzijn in de hersenen wordt geproduceerd, maar Van Lommel gelooft dat de hersenen het bewustzijn alleen faciliteren. Het bewustzijn is overal aanwezig. In een ruimte die niet aan tijd en plaats is gebonden, waar verleden, heden en toekomst tegelijkertijd aanwezig én toegankelijk zijn.

“Mensen melden een ongelooflijk helder bewustzijn, terwijl de hersenfuncties juist zichtbaar en meetbaar zijn uitgevallen. Daarom geloof ik dat het bewustzijn niet aan plaats of tijd gebonden is. Je kunt de hersenen het beste vergelijken met een radio die een deel van het totale bewustzijn opvangt. Het brein produceert geen bewustzijn, het faciliteert alleen,” vertelde hij ook aan NRC.

De conclusie van Pim van Lommel is misschien geen sluitend wetenschappelijk bewijs voor leven na de dood, maar hij bewijst wél dat er een helder bewustzijn mogelijk is als de hersenen niet meer functioneren. “Dat houdt in dat het uiterst waarschijnlijk is dat mensen na de lichamelijke dood nog steeds een helder bewustzijn hebben,” vertelt hij in een uitzending van NTR Academie.

Er zijn nog steeds veel vragen, vindt ook Van Lommel. “Maar we zouden moeten overwegen aan te nemen dat de dood slechts een overgang is naar een andere staat van bewustzijn.”

De kracht van sterven

Er zijn verschillende manieren hoe je naar het leven en de dood kunt kijken, het Boeddhisme doet dat op een bijzondere manier. En daar kunnen wij nog een hoop van leren. Er is namelijk een kracht van sterven en daar zijn we (stiekem) allemaal mee bezig.

Blijf je graag op de hoogte van meer inspirerende verhalen? Meld je dan aan voor de Bedrock-nieuwsbrief!

Pim van Lommel houdt over de hele wereld lezingen over bijna-doodervaringen en over bewustzijn.

Meer over leven en dood?

• Doodgaan is minder erg dan we denken (volgens een wetenschappelijke studie)
• Hoe ga je om met de dood van een dierbare? Een gelukspsycholoog geeft antwoord
• Hoe ga je met de dood om als je niet in het hiernamaals gelooft?