Josephine Kay Psyche 10 dec 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Hoe we allemaal (letterlijk) ziek en ongelukkig worden door digitalisering

Het is een feit waar we niet omheen kunnen. Ons leven (ja, ook dat van jou) is gedigitaliseerd. We kijken uren naar een schermpje, halen daar onze informatie vandaan, communiceren ermee met elkaar en halen er onze entertainment uit. Maar is dat erg? Volgens velen is het gewoon een ontwikkeling van de mensheid, een deel van onze evolutie. Hoort erbij. Maar de Duitse professor Manfred Spitzer waarschuwt in zijn boek ‘Digiziek: pleidooi voor offline leven’ voor de desastreuze gevolgen van deze digitalisering op onze gezondheid.

Vrij Nederland sprak Spitzer eerder over zijn bevindingen en vroeg hem of hij niet vaak de reactie krijgt dat hij gewoon een oude man is die niet mee kan met de tijd: “De Duitse kwaliteitsmedia doen niet anders, vertelt hij. Hij wijt het aan de gemakzucht van journalisten die zijn boodschap ongewenst vinden. Ze zetten hem weg als een techniekvijandige ‘lawaaipsychiater’. Maar dat is nergens op gebaseerd, zegt hij.”

Lawaaipsychiater

Spitzer is er erg duidelijk over dat je er niet omheen kunt en dat het niets te maken heeft met ‘ouderwets’ zijn. Maar hij wil een bewustwording creëren rondom de gevolgen van het vele gebruik van digitale kanalen en urenlang naar een scherm staren. Zo staat er in zijn voorwoord:

“Het gaat hier niet alleen om het effect van digitale media op ons verstand, maar om de invloed op onze algehele psychische en lichamelijke gezondheid. En het gaat niet alleen om tv of computer, maar met name om het alomtegenwoordige hulpmiddel van de eenentwintigste eeuw: de smartphone.”

Beschavingsziekten

Spitzer gaat dieper in op de zogeheten beschavingsziekten waar wij door welvarendheid steeds vaker mee te maken krijgen. “Als tegenwoordig wordt gesproken over beschavingsziekten, zijn dat voornamelijk hart- en vaatziekten, overgewicht, hoge bloeddruk en diabetes 2, evenals een aantal soorten kanker (long- en darmkanker).”

Er zijn natuurlijk meerdere redenen waarom we deze ziekten krijgen. Maar over dat schermgebruik een grote boosdoener is, is geen twijfel mogelijk. “Dat je dik wordt van tv-kijken is al meer dan dertig jaar bekend en door intussen meer dan vijftig onderzoeken naar dit onderwerp bevestigd.”

Ook lezen: Klaar voor een digital detox? Deze tips slepen je er doorheen (het is het zó waard)

Dat er een bijzonder hoog percentage kinderen overgewicht hebben, heeft volgens Spitzer te maken met de hoeveelheid schermtijd waar ze aan blootgesteld worden. “Bij kinderen is kritisch vermogen nog niet ontwikkeld; daarom zijn ze weerloos overgeleverd aan de effecten van reclame (op tv, red.). En wanneer kinderen eenmaal gewend zijn aan de voedingsmiddelen uit de reclameboodschappen, komen ze daar maar moeizaam van los.”

Smartphone

Je kunt tegenwoordig geen normaal gesprek met vrienden voeren of minstens één persoon is met zijn mobiele telefoon bezig. Wat is het toch dat ons zo bindt aan het apparaat dat oorspronkelijk bedoeld is om mensen te bellen?

Spitzer wil graag duidelijk maken dat het gebruik van de smartphone niet alleen in de weg staat van een goed gesprek, maar ons ook écht ziek maakt. “Het is principieel onmogelijk dat een apparaat met zoveel gebruiksmogelijkheden volledig risicoloos en zonder bijwerkingen is,” aldus Spitzer.

View this post on Instagram

A post shared by BEDROCK Magazine (@bedrockmagazine)

Een deel van de negatieve risico’s en bijwerkingen uitgelicht

Meer multitasking

Doordat we constant allerlei verschillende input tot onze beschikking hebben, proberen we alles tegelijk te doen. Denk aan stiekem je mail checken tijdens een vergadering, naar muziek luisteren terwijl je een rapport tikt, met je vrienden Whatsappen terwijl je een gesprek met je moeder probeert te voeren.

Over het algemeen werkt dit niet bevorderend voor je prestaties én het risico op ongevallen wordt vergroot omdat we dingen met minder aandacht doen, zoals autorijden.

Cyberverslaving

Dit klinkt voor sommigen misschien ietwat overdreven, maar hoe vaak kijk je (als je echt eerlijk bent) naar je telefoon? Of naar je computerscherm? Waarschijnlijk toch best vaak.

“Gezien de beschikbare cijfers met betrekking tot verslavingen aan overmatig gebruik van moderne informatietechnologie met name bij jonge mensen, is het niet zinvol de ogen te sluiten voor het probleem of er simpelweg omheen te praten met het argument dat hier nog geen onderzoek naar gedaan is. Als er een nieuwe drug was die een even sterke negatieve invloed had op het leven van zoveel jonge mensen als het gebruik van moderne media, dan was die stof al lang verboden in verband met de volksgezondheid.”

Einde van de privacy

Spitzer ziet het verlies van privacy als een groot kwaad. “Zogenaamd vanuit een streven naar veiligheid in tijden van geweld, terreur en onzekerheid worden al zo’n vijftien jaar lang door de staat en het bedrijfsleven in voorheen ongekende mate gegevens over ons opgeslagen en te gelde gemaakt. De economische voordelen van big data staan lijnrecht tegenover de sociale risico’s. De toekomst van ons menszijn zal er wezenlijk van afhangen of we hier de juiste balans vinden.”

Ook lezen: Je telefoon meer mindful gebruiken? Volgens deze neurologen doe je dat zo

Stress

In eerste instantie werd gedacht dat we minder stress ervaren door alle handige nieuwe technologie die we tot onze beschikking hebben. We plannen een afspraak in onze digitale agenda, appen een vriendin dat we in de file staan en bestellen onze kleding online.

Tijdbesparend en stress verminderend, toch? Maar de digitalisering brengt ook juist veel stress met zich mee, zij het in een andere vorm. “De digitale informatietechnologie bevordert dat gevoel van vereenzaming op een nooit eerder beleefde schaal.” We voelen ons er dus eenzaam door. We zijn minder écht in contact met mensen, sturen berichtjes naar vrienden in plaats van afspreken, zoeken de liefde via datingwebsites en hoeven de deur niet meer uit om boodschappen te doen. Doordat we eenzaam zijn, voelen we weer stress.

Sociaal vergelijken

Een andere vorm van stress die vaak wordt gezien is die je voelt bij sociale vergelijkingen en jaloezie. We zien de fijne vakantiefoto’s van vrienden die op een tropisch eiland cocktails zitten te drinken en willen daar ook zijn. Of we volgen een onbekende blogger die er weer fantastisch uitziet en vragen ons af waarom wij niet die nieuwe schoenen hebben. Opeens voelt jouw eigen leven treurig in vergelijking met de digitale weergave van andermans leven. Seriously, waarom zit jij niet ieder weekend in een hip koffietentje?

Er wordt in het boek van Manfried Spitzer nog veel dieper ingegaan op verschillende gevolgen van de digitalisering. Maar de conclusie luidt dat te veel van iets altijd slecht is. “Digitale informatietechnologie kan zinvol ingezet worden, zodat ze ons het leven aanzienlijk gemakkelijker maakt en in extreme gevallen zelfs ziekten kan voorkomen of ons leven redden. Maar daaruit mogen we niet concluderen dat digitale informatietechnologie ‘dus’ altijd een positieve factor is in ons leven. Integendeel, overal waar effecten bestaan, zijn er ook risico’s en bijwerkingen.”

Leg dus wat vaker die telefoon weg, zet de televisie uit en klap je laptop dicht.

Nieuwsgierig naar meer? Je kunt het boek ‘Digiziek: pleidooi voor offline leven’ hier kopen.

Mindful phoning

• Offline is het nieuwe luxe en tips hoe je dat doet.
• Geen fan van bellen? Zo voer je een betekenisvol telefoongesprek
• Nooit meer namen of telefoonnummers vergeten? Zo train je je geheugen