Maaike Kooijman Psyche 10 nov 2020, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Waarom de waarheid niet altijd een goed beeld van de werkelijkheid geeft

In onze maatschappij is de waarheid heel belangrijk. Als je liegt op je werk of studie, word je streng toegesproken, en daarna bovendien minder snel vertrouwd. ‘Een leugentje om bestwil’ impliceert al dat liegen eigenlijk niet de bedoeling is, en volgens auteur Mo Gawdat is ‘de waarheid leven’ zelfs de enige weg naar echt geluk. Je zou zelfs kunnen zeggen dat we allemaal een beetje verslaafd zijn aan het vertellen én willen horen van de waarheid. Maar is liegen dan echt zo verschrikkelijk?

Niet altijd, stelt The school of life in een video. Natuurlijk, aan één stuk door liegen voor je eigen bestwil is niet de bedoeling (vooral niet als je er zelf niet eens zó veel aan hebt). Daar gaan we ons op den duur niet alleen schuldig over voelen, maar het wordt bovendien zo lastig bijhouden tegen wie je welke versie van de waarheid hebt verteld.

De grote waarheid

Vaak liegen we echter niet voor onszelf, maar voor de bestwil van anderen. Ja, die trui staat je echt ontzettend leuk; nee, natuurlijk is het niet erg dat je per ongeluk ‘beste meneer Janssen’ boven een mailtje naar ene Angela hebt geschreven. Waarom? Omdat het vertellen van de waarheid, niet altijd de ‘grotere waarheid’ laat zien.

Huh, wat? Kijk, het zit zo. Je hebt de kleine leugen, in dit geval ‘die trui staat je echt goed’. En je hebt de grote waarheid, waarschijnlijk iets als ‘ik vind je persoonlijkheid leuk’. Als je de waarheid zou vertellen – dat je die trui eigenlijk helemaal niet mooi vindt – zou ook de grote waarheid in het gevaar komen, althans, vanuit het perspectief van de luisteraar.

Ook interessant: Welk type ben jij? Dit zijn de 8 persoonlijkheidstypen volgens psycholoog Carl Jung

En ook in ons eigen hoofd zou een belediging over de trui geassocieerd worden met een belediging over de persoonlijkheid, zelfs als we wéten dat we diegene heel aardig vinden. En dat is dus niet de bedoeling.

Als we dus een kleine leugen vertellen, zorgt dat ervoor dat een grotere waarheid veilig kan blijven. Dat betekent dus ook dat mensen vaak alleen liegen als het toch niet ontdekt wordt. Immers, als leugens wél ontdekt worden, vormt dat een nog grotere bedreiging voor de werkelijkheid (want ‘je vertrouwt me niet eens genoeg om de waarheid tegen me te vertellen’).

De conclusies van ons brein

Dus hoewel we allemaal verslaafd zijn aan de waarheid, hechten we nóg meer waarde aan aardig zijn voor anderen. In die zin wordt liegen pas een probleem als je liegt over de algehele werkelijkheid – maar dat doen we doorgaans niet.

Dit betekent ook dat we het meestal niet écht menen als we zeggen dat we willen dat mensen altijd de waarheid tegen ons vertellen. Hoewel we niet graag toegeven dat ons brein behoorlijk snel conclusies trekt, weten we stiekem wel dat we niet altijd klaar zijn om de waarheid te horen.

Daarom moeten we niet alleen zelf af en toe liegen, maar hopen we ook dat anderen voor ons hetzelfde doen – als de echte werkelijkheid maar niet in gevaar komt.

Meer lezen?

• Niemand weet wat de waarheid is
• Waarom ‘jouw waarheid’ het waard is om te delen
• Zo speel je het eerlijkheidsspel en leer je jezelf (en anderen) écht kennen