Malu Kirschbaum Maatschappij 16 mrt 2020, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Het boek waar iedereen het over heeft: De meeste mensen deugen

Eeuwenlang werd in onze westerse cultuur een beeld geschetst van de mens als beest, als zondaar of als egoïst. Maar wat als dit beeld helemaal niet klopt? Historicus Rutger Bregman (31) rekent in zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ af met het cynische mensbeeld en herschrijft hiermee niet alleen de geschiedenis, maar werpt ook nieuw licht op onze toekomst.

In deze bestseller verweeft Rutger de nieuwste inzichten uit de psychologie, de economie, de biologie en de archeologie. Hij neemt ons mee op een reis door de geschiedenis en geeft nieuwe antwoorden op oude vragen.

Nóg dieper graven

Vragen als: waarom veroverde juist onze soort de aarde? Hoe verklaren we onze grootste misdaden? En zijn we diep vanbinnen geneigd tot het kwade of het goede? Zijn vorige boek ‘Gratis geld voor iedereen’ ging over het basisinkomen. De vraag was toen: zouden we de armoede helemaal kunnen uitroeien door iedereen gewoon een vast bedrag per maand te geven, dat onvoorwaardelijk is?

Veel mensen reageerden daar een beetje cynisch op. Zo van: ‘Dat klinkt leuk op papier, maar gaat toch nooit werken, want de mens is van nature egoïstisch en lui.’ Dat bracht Rutger op het idee om nog dieper te graven en een boek te schrijven over hoe de mens ten diepste in elkaar zit.

Tegenstellende onderzoeken

Er zijn een hoop onderzoeken gedaan om te bewijzen dat de mens van nature slecht is en die overtuiging zit ook heel diep verankerd in onze cultuur. Dat gaat terug tot op de oude grieken en kerkvaders van duizenden jaren geleden. Het calvinisme ziet de mens als fundamenteel zondig, gebaseerd op Calvijns beroemdste uitspraak: `De mens is onbekwaam tot enig goed’. Daar zijn we mee geïndoctrineerd.

Lees ook: De Bedrock Boekentip van maart: 5 nieuwe must reads voor op je lijstje

Dus veel mensen gaan er vanuit dat het laagje beschaving breekt, als ze niet in de gaten worden gehouden door bijvoorbeeld een heerser, een manager of een koning.

Maar er zijn ook heel veel onderzoeken gedaan om het tegenovergestelde te bewijzen. Verschillende studies, van het gedrag van niet-schietende soldaten, tot aan psychologische experimenten, wijzen uit dat de mens juist wél deugt en van nature de ander graag wil helpen.

Rutgers conclusie: Mensen zijn te vertrouwen

Om dit aan te tonen komt Rutger met talloze voorbeelden. Bijvoorbeeld het waargebeurde verhaal van een groepje kinderen uit het Pacifische eilandje Tonga dat op een dag schipbreuk lijdt. De kinderen blijken op basis van samenwerking en vriendschap het anderhalf jaar op een onbewoond eiland vol te houden.

Leestip: Hoe boeken lezen sweet craving kan verminderen (ja, echt)

Ook ontkracht hij in zijn boek het Stanford-experiment, waarin een gevangeniscultuur wordt nagebootst. Rutgers conclusie: mensen zijn te vertrouwen. Zolang het experiment niet verstoord wordt, blijken mensen graag samen te werken. Al moet gezegd worden dat Rutger in dit boek vooral het bewijs selecteert dat hem uitkomt.

Het goede voelt goed omdat het ook goed ís

Hoe dan ook is ‘De meeste mensen deugen’ een absolute aanrader. Rutger pleit ervoor dat we onze systemen, die zijn ingericht op bestraffing (gevangenissen) en wantrouwen (uitkeringen), drastisch moeten veranderen. Empathie, vertrouwen en het in contact brengen van mensen zouden juist centraal moeten staan. Systemen reproduceren zich namelijk, waardoor sympathieke systemen dus sympathieke mensen voort zullen brengen.

Het mooie is nu juist dat we in een wereld leven waar het goede ook goed voelt. Eten vinden we lekker omdat we zonder eten doodgaan. Seks vinden we lekker omdat we zonder seks uitsterven. Helpen vinden we lekker omdat we zonder elkaar verpieteren. En het goede voelt goed omdat het ook goed ís.

Het boek sluit af met een aantal mooie leefregels:

1. Bij twijfel, ga uit van het goede

Geef de ander het voordeel van de twijfel. In de meeste gevallen zul je het dan bij het rechte eind hebben, omdat de meeste mensen deugen.

2. Denk in win-winscenario’s

Denk bijvoorbeeld aan: wie vergeeft, hoeft minder energie te verspillen aan haat en nijd. Die kan gaan leven. Win-win.

3. Verbeter de wereld, stel een vraag

We voelen niet altijd goed aan wat de ander wilt. Daarom is het beter om eerst een vraag te stellen.

4. Temper je empathie, train je compassie

In tegenstelling tot empathie kost compassie geen energie, het geeft juist energie! Ga niet dus meehuilen, maar troosten en geruststellen.

5. Probeer de ander te begrijpen, ook als je geen begrip hebt

Ook de mensen die ongemakkelijke onderwerpen aansnijden of je een naar gevoel geven. Koester die mensen, want ze helpen je vooruit.

6. Heb je naasten lief, gelijk ook anderen hun naasten liefhebben

Hou van de mensen die naast je staan, maar besef ook dat die vreemdelingen, ver weg, óók familie hebben van wie ze houden.

7. Vermijd het nieuws

Tegenwoordig is het nieuws een van de grootste bronnen van afstand. Denk even goed na over welke informatie je in je hoofd stopt als over welk voedsel in je lichaam.

8. Sla geen nazi (of: steek een hand uit naar je grootste vijand)

Als je denkt dat het geen zin heeft om goed te zijn, omdat anderen er met de pet naar gooien, bedankt dan dat cynisme een ander woord is voor luiheid. Het is een excuus om achterover te leunen.

9. Kom uit de kast, schaam je niet voor het goede

Vriendelijkheid is zo besmettelijk als de pest. Of eigenlijk is het nog besmettelijker; want het kan ook mensen infecteren die van een afstand toekijken. Wees daarom een inspiratie voor je omgeving.

10. Wees realistisch

De realist is niet iemand met een somber mensbeeld! Geef toe aan je natuur en schenk je vertrouwen. Schaam je niet voor je generositeit en doe het goede.

Rutger: “Misschien zul je eerst nog worden weggezet als onnozel en naïef. Maar bedenk: de naïviteit van vandaag kan de nuchterheid van morgen zijn. Het is tijd voor een nieuw mensbeeld. Het is tijd voor een nieuw realisme.”

Meer boekentips?

• Waarom kleurboeken niet alleen voor kinderen zijn
• Zo zorg je dat je deze zomer écht meer boeken gaat lezen
• Deze 10 tips helpen je om nu écht meer boeken te gaan lezen