Redactie Psychologie 11 jul 2019, 06:00

Leestijd: 8 minuten

De kunst van het accepteren: zo leer je dat volgens een psycholoog

Het lijkt een waarheid als een koe, maar het leven gaat niet altijd over rozen. Iedereen is wel eens ongelukkig en ieder leven kent tegenslagen, maar als je dat kunt accepteren, kun je nog behoorlijk gelukkig worden. En acceptatie, dat blijk je gewoon te kunnen leren. Geluk, dat is wat andere mensen hebben. Dat zijn die lachende mensen in de Merci-reclame. Die in een wereld leven waar altijd de zon schijnt en waar verdriet gewoon met een doos chocolaatjes is te verhelpen.

Pas dan ben ik gelukkig

Nee, dan wij, eenvoudige stervelingen die maar wat aanmodderen en denken dat het leven pas écht leuk wordt wanneer we de baan van onze dromen hebben gevonden, de liefde van ons leven, als we eindelijk die vijf kilo kwijt zijn en – waarom ook niet – de staatsloterij winnen.

Maar helaas, dit is de baan waar we het even mee moeten doen, de wegen van de liefde zullen altijd ondoorgrondelijk blijven, diëten werken niet en de kans dat je morgen door een vrachtwagen wordt geschept is nog altijd driehonderd keer groter dan de kans op de hoofdprijs in de staatsloterij. Waarom kunnen we niet accepteren dat dit is wie we zijn en dit het leven is dat we leiden? Dit is het, ‘as good as it gets’.

Lees ook: Waarom groen ons zo gelukkig maakt volgens de psychologie

In het boek Als het leven een spel is, dan zijn dit de regels, zegt de Amerikaanse life coach en bestseller auteur Carter-Scott dat de meeste mensen het geluk in de toekomst leggen omdat ze niet in de illusie leven dat ze in een maakbare wereld leven, waar je mooier, rijker en gelukkiger kan worden als je er maar hard genoeg je best voor doet.

Acceptatie als sleutel tot ultiem geluk

Dat streven naar een gelukkiger leven in de toekomst is volgens haar ook nodig omdat het de drijfveer is om vooruit te gaan in het leven. Maar wie echt gelukkig wil worden, zegt Carter-Scott, moet accepteren dat het leven niet altijd gaat zoals je wilt. Dat betekent niet dat je je hoop op een beter of gelukkiger leven moet laten varen, maar dat je jezelf niet hard moet beoordelen als dat niet gebeurt. En zoek een evenwicht tussen waarderen wat je hebt en zonder al te hoge verwachtingen dromen over wat nog kan komen.

Dat het leven niet altijd maakbaar is, ontdekte ook de vriendin die binnen een week haar vriend, haar huis en haar baan verloor. En dat ze vlak daarna in financiële problemen kwam, maakte het er al helemaal niet beter op. Tot een vriend haar een briefje gaf met daarop de tekst: Good Morning, this Is God!: I will be Handling all Your Problems Today. I Will Not Need Your Help… So Have a Good Day.

De pijn en het verdriet werden er niet minder door, maar ze kon daardoor afstand nemen van haar ongeluk en beginnen met het opbouwen van een nieuw leven. Niet bij de pakken neerzitten, maar accepteren dat het allemaal anders was gelopen en doorgaan. Of zoals Amerikanen zo blijmoedig zeggen: “move on.”

Ook interessant: Accepteren kun je leren (of beter niet, eigenlijk)

Accepteren dat het leven niet altijd leuk is, dat is ook het idee achter de theorie die de Amerikaanse psycholoog Steven Hayes ontwikkelde, de Acceptence and Commitment Therapy (ACT). Iedereen, zo zegt Hayes, maakt in zijn leven ongeluk mee. Elk mens ziet soms de zin van het leven niet in, krijgt liefdesverdriet, verliest een dierbare en is wel eens bang, angstig of verdrietig. Iedereen wordt ziek en iedereen gaat dood. Tot zover het slechte nieuws.

Laat pijn en ellende je van niks weerhouden

Het goede nieuws, zegt Hayes, is dat al die pijn en ellende je er niet van hoeven te weerhouden om het leven te leiden dat je wilt. Als je maar accepteert dat het leven niet altijd over rozen gaat. De pijn accepteren, dat is waarmee Hayes in Amerika een kleine revolutie heeft ontketend. Het idee van ACT is om niet te wachten met leven tot je de innerlijke strijd met jezelf hebt gewonnen, maar nú leven, met je verleden, je herinneringen, je angsten en je verdriet.

Goed, je relatie ligt in duigen, je vraagt je af of het leven wel zin heeft, je bent bang voor alles of je beste vriend is net onder de tram gekomen. En dan staat er iemand op die zegt dat je de pijn moet accepteren en moet beginnen met leven. Als je niet depressief, angstig of ongelukkig zou zijn, zou je er nog wel de lol van kunnen inzien. Maar nu? Waar moet je in hemelsnaam beginnen?

Accepteren kan je leren

Volgens Hayes is acceptatie iets dat je kunt leren. Het enige wat je daarbij in de weg zit is je verstand. Het brein is een krachtige machine die prima in staat is om alle mogelijke problemen op te lossen, maar als het om emoties gaat of emotionele pijn, dan is het maar een sta-in-de-weg. Hoe meer je over je problemen nadenkt, hoe groter ze worden, zegt Hayes.

Hayes en zijn volgelingen hebben talloze metaforen bedacht om dat uit te leggen aan de ongelukkige leek. Een van die metaforen is die van het slagveld. Zie jezelf als een soldaat die een eeuwige strijd voert op het slagveld. Je bent uitgeput en de enige uitweg die je ziet is net zo lang doorvechten tot de oorlog gewonnen is. ‘Fout’, zegt Hayes, want die oorlog is niet te winnen. Beter is om het slagveld te verlaten. Dat betekent niet dat de oorlog stopt, maar je kunt het van een afstandje bekijken. En nu je niet de hele dag in de vuurlinies hoeft te liggen, kun je bedenken hoe je je leven echt wilt inrichten, zonder gevecht.

Hayes maakt daarin onderscheid tussen pijn en lijden. Dat je in je leven pijn meemaakt, betekent niet dat je daardoor de rest van je leven moet lijden. Accepteren van ongeluk, pijn en verdriet betekent niet dat de emoties minder worden, maar je leert om er op een andere manier tegenaan te kijken waardoor je ruimte in je hoofd krijgt om de dingen te doen die je belangrijk vindt.

Het Ei van Columbus

Psycholoog Ando Rokx, deed in Nederland onderzoek naar de Acceptance and Commitment Therapy. In een stuk of twintig sessies behandelde hij een groep langdurig depressieve patiënten volgens de ACT-methode.

Rokx: ‘Deze mensen hebben vaak al jaren in therapie gezeten. Niks helpt. En dan lijkt het het Ei van Columbus om te zeggen dat sommige problemen ook helemaal niet op te lossen zijn. Gek genoeg helpt dat. Voor chronisch depressieven is die gedachte alleen al een verademing.’

Zelf is Rokx razend enthousiast over de ideeën van Hayes. ‘Eigenlijk is ACT heel Calvinistisch uitleggen dat het leven echt niet leuk is’, zegt Rokx, ‘maar dat is niet het probleem. Het probleem is dat je in de illusie leeft dat je eerst van je problemen af moet komen om gelukkig te kunnen worden. Dat is ook cultureel bepaald.

Het leven is nu eenmaal geen feestje

Ga bij de boekhandel kijken en je ziet planken vol met zelfhulpboeken. Dat is onze cultuur. Maar de werkelijkheid is dat het leven nu eenmaal geen feestje is. Er is veel ellende en mensen slepen veel ballast met zich mee. Maar het probleem is dat de meeste mensen zo hun best doen om er vanaf te komen. Problemen analyseren maakt die problemen alleen maar groter.”

In zijn praktijk komt Rokx mensen tegen die alles al hebben geprobeerd, maar niets heeft gewerkt. ‘Ik zeg niet: je moet lijden. Nee, je moet een andere beweging maken.’ Om de pijn te accepteren, zegt Rokx, moet je het probleem soms ook klein maken, tot de juiste proporties terugbrengen. ‘Stel je bent verlaten door je geliefde. Probeer dan in die brei van gedachtes te ontdekken waar precies de pijn zit. Die zit hem in het feit dat je geliefde zonder iets te zeggen uit je leven verdween. Al dat gedoe eromheen met hoe het zat in je relatie en wat jouw rol was en die van de ander en hoe het allemaal zo gekomen is, dat is onzin. Hij of zij is weg en daarom ben je nu verdrietig.’

Is het echt zo makkelijk? Nee. Het brein is ook niet gek. Sommige gedachtes zijn heel hardnekkig. Maar het monster dat zich bij tijd en wijle aan ons presenteert mag er gewoon zijn. We hoeven er niet blij mee te zijn, we hoeven onszelf niet eens wijs te maken dat het wel ergens goed voor zal zijn. Het is er gewoon. En hoe afschuwelijk het er soms ook uitziet, het is ongevaarlijk zolang we er niet mee gaan worstelen.

Oefening

• Probeer je voor te stellen hoe je leven eruit zou zien als je alles wat je nu hebt in een klap kwijt zou zijn.
• Maak elke dag een lijstje van de dingen waar je blij mee bent zodat je je elke dag bewust bent van wat je hebt. Doe dit vooral als je denkt dat je niks hebt om blij mee te zijn.
• Besteed een deel van je tijd aan mensen die het minder goed hebben dan jijzelf zodat je je eigen leven in een ander perspectief ziet.
• Eigenlijk maakt het niet uit hoe je je dankbaarheid toont, als je je maar bewust bent van wat je hebt waardoor je meer bij de dag leeft.

Meer lezen over acceptatie en geluk?

• Waarom geen ene f*ck geven je ver kan brengen in het leven.
• Hoe doe je dat: jezelf accepteren zoals je bent?
• 8 gewoontes die je niet gelukkig maken