Maaike Kooijman Psychologie 28 dec 2020, 06:00

Leestijd: 6 minuten

Dankbaarheid als sleutel tot geluk: waarom het ons gezonder, gelukkiger én socialer maakt

‘Het heeft zo’n zweverig imago, dankbaarheid. Ik heb altijd de neiging om een heel wetenschappelijk verhaal op te gaan hangen om dat te compenseren, maar dat is eigenlijk onzin.’ Want dankbaarheid ís helemaal niet zweverig, volgens Ernst-Jan Pfauth.

‘Het is veel zweveriger om altijd druk te zijn, dan ben je veel minder gegrond.’ De uitgever van De Correspondent schreef daarom het ‘Dankboek: Dagboek voor een tevredener leven’. Want: ‘Dankbaarheid is een werkwoord, je moet het actief beoefenen.’

Waardeer wat je krijgt én wat je hebt

Klinkt interessant, maar first things first: wat ís dankbaarheid eigenlijk? Daarvoor keek Pfauth naar de wetenschappelijke literatuur.

Geloof het of niet, maar sinds de opkomst van de positieve psychologie begin deze eeuw zijn er tientallen onderzoeken naar dankbaarheid gedaan.

Ook interessant: De 3 bouwstenen voor duurzaam geluk (aldus nieuw onderzoek)

Maar zelfs in die literatuur zijn er heel veel verschillende definities. ‘Wat wel een overeenkomst is, is dat dankbaarheid vooral gaat om de dingen die je ten deel vallen, die je krijgt.

Dat vind ik mooi, want in onze maatschappij focussen we tegenwoordig juist heel veel op wat we zelf bereiken. Wat je van anderen ontvangt of hoe je anderen kunt helpen wordt vaak buiten beschouwing gelaten.’

Geobsedeerd door zelfhulpboeken

Zelf had Pfauth daar ook last van. Voor De Correspondent schreef hij een serie over zelfverbetering, waarbij hij veel keek naar zelfhulpboeken. ‘Ik had die serie eigenlijk gewoon omdat ik geobsedeerd was door zelfhulpboeken.

Als ik iets wilde leren, las ik een zelfhulpboek en ging ik doen wat daarin stond. Maar op een gegeven moment begon het te knagen: ik was van alles aan het verbeteren, maar waarom eigenlijk?

Must read: Een pleidooi tégen de zelfhulpcultuur

Ik heb een zoontje, ik ben verloofd, heb een mooi huis en spannend werk, maar ik was alleen maar bezig met dingen die ik nog niet had. Ik zag het moment al voor me dat ik zou denken: vroeger had ik alles, maar waardeerde ik het niet. Het grote risico van deze tijd is om alleen maar te denken aan wat er morgen beter kan, in plaats van wat we vandaag al hebben.’

Dankbaarheid gaat dus niet alleen om wat je krijgt, het gaat ook om wat je al hebt. Of, zoals Bedrock-oprichter Nina Pierson de ‘dankbaarheidsprofessor’ Philip Watkins citeert: ‘Dankbaarheid is een soort vergrootglas: als je dankbaar bent, vergroot je wat je al hebt in je leven.’

Het dankbaarheids’ritueel’

Maar dankbaarder worden, hoe doe je dat? Het is niet zo simpel als ergens dankjewel voor zeggen, legt Pfauth uit. Het zit juist in de diepte van het ritueel: bedenken is niet genoeg, je moet het echt uitvoeren.

De beste manier om dat te doen is volgens hem door elke dag of week – ‘kies iets wat bij je past, als het maar regelmatig is’ – op te schrijven waar je dankbaar voor bent. In zijn dankbaarheidsdagboek is daarom ruimte om een halfjaar lang elke dag 3 dingen op te schrijven waar je dankbaar voor bent.

Geen schriftje met bloemetjes en krullen – ‘alleen mijn tante vindt dat leuk’ – maar gewoon strak vormgegeven, omdat dankbaarheid oefenen voor iedereen nuttig is.

Tip: wees specifiek

Hoe je dat dan invult? Pfauth’s beste tip: ‘Wees specifiek. Als je elke dag hetzelfde opschrijft, bijvoorbeeld dat je nog steeds gezond bent, ervaar je op een gegeven moment die nieuwe gevoelens niet meer.’

En als je het specifiek maakt, ga je je ook realiseren waaróm je er dankbaar voor bent. Daarom is er in het boek ook ruimte om overal de reden bij te schrijven. ‘

Tip: Een positieve schrijf- en dankbaarheidsoefening

Als ik alleen maar opschrijf dat ik dankbaar ben voor stoeien met mijn zoontje, heb ik daar niet zoveel aan. Als ik opschrijf dat ik dat zo mooi vind omdat ik me kan verliezen in mijn contact met hem, wordt het pas levendig.’

Je hebt geen zeggenschap over het leven

Maar wat voor dingen je ook opschrijft, zorg dat het altijd gaat om jouw ervaringen van iets. ‘De grootste levensles die ik heb geleerd is dat je geen zeggenschap hebt over het leven, maar alleen over hoe je daarop reageert’, vertelt Nina.

Pfauth bevestigt: ‘Vroeger maakte het me veel meer uit hoe andere mensen over me dachten, maar nu vind ik dat veel minder belangrijk. Het aantal volgers dat ik heb, staat nooit op mijn dankbaarheidslijstje, daar heb ik toch geen invloed op.’

Ook uit onderzoek blijkt dat gebeurtenissen niet zo veel effect hebben op je geluksniveau, maar hoe je die ervaart wél.

De sleutel tot geluk

‘Toegegeven: het is even wennen, dat nieuwe ritueel. Maar het heeft wel veel bewezen effecten als je het eenmaal doet,’ vertelt Pfauth. Zo maakt dankbaarheid je niet alleen tevredener en optimistischer, maar ook empathischer en vriendelijker.

In experimenten is zelfs aangetoond dat dankbare mensen bijvoorbeeld minder snel gevoelens van wraak ervaren: als je vooral naar het positieve kijkt, is er automatisch minder ruimte voor negatieve gevoelens. Het kost wel moeite om dat te veranderen, want ons brein kijkt automatisch meer naar het negatieve, misschien uit zelfbescherming of als overlevingstactiek.

3 factoren die bijdragen aan geluk

Nina: ‘Ik las laatst dat er 3 factoren zijn die het meeste invloed hebben op je gelukservaring. Het vermogen om optimistisch te zijn, de keuze om ruimhartig te zijn en dankbaarheid.

Maar dankbaarheid heeft die andere twee als gevolg, dus eigenlijk zou dat de sleutel moeten zijn.’ Zelf volgt ze het ‘ritueel’ ook al een tijdje.

Ook leuk: Bedrock’s geleide meditatie: dankbaarheid deel 1 (5 minuten)

‘Je gaat er echt bewuster door leven, de dag erna let je al veel meer op de kleine momenten. Het is een gemakkelijke manier om meer in het nu te leven, maar tegelijkertijd drukt het je wel met je neus op bepaalde feiten.

Ik schrijf elke dag iets op wat met mijn dochtertje te maken heeft, dus dan weet ik dat zij het allerbelangrijkst voor me is. Maar dan denk ik: moet ik dan voor haar ook niet minder gaan werken?’

Van negatief naar positief

En, zegt ze: ‘Ik word me ook bewuster van dingen die ik níet fijn vond die dag. Zou ik die dan wel of niet moeten opschrijven?’ Pfauth denkt even na en antwoordt:

‘Ik schrijf inderdaad wel eens dingen op die ik niet meer wil, maar wel altijd op zo’n manier dat ik er invloed op kan hebben. Ken je die dierproeven waarbij ze een schok krijgen als ze iets verkeerd doen?

Als ik eenmaal weet dat ik ergens niet gelukkig van word en dat ook opschrijf, is het net alsof ik daarna ook zo’n schok krijg als ik het nog een keer doe. Dus wat dat betreft is het wel effectief.’

We hebben weinig nodig om gelukkig te zijn

Wat niet bij de oefening hoort, maar wat Pfauth wel aanraadt, is om je dankbaarheid ook zo nu en dan eens te uiten. ‘Na mijn bruiloft schreef ik een paar bedankkaartjes.

Toen dacht ik: waarom doen we dat alleen maar met dit soort gelegenheden? Sindsdien spreek ik ook veel meer uit waar ik dankbaar voor ben. Dat klinkt zoetsappig, maar mensen waarderen het juist heel erg.’

Nina knikt. ‘Als er iets is wat ik geleerd heb van dankbaarheid, is het wel dat we heel weinig nodig hebben om gelukkig te zijn. Het zijn de alledaagse dingen die ertoe doen.’

Meer over dankbaarheid?

• Dit is de positieve werking van dankbaarheid
• Wil je gelukkig en succesvol zijn? Wees dankbaar
• Laten we vooral níet in het nu leven (en dankbaar zijn dat het niet hoeft)