Rosa Bertram Psyche 19 feb 2020, 06:00

Leestijd: 3 minuten

Toeval bestaat niet… Of toch wel?

Je vriendin die een appje stuurt precíes wanneer je aan haar denkt, een totaal vreemde in een ander land blijkt ineens je buurman te kennen, ben je verdrietig komt net jouw ultieme sad song op de radio en een symbool of woord dat je ineens overal tegenkomt. Bestaat toeval, of toch niet?

Soms kan je er niet omheen, en zijn dingen gewoon té toevallig. Maar zien we wat we willen zien of bestaat het toeval écht?

Bestaat toeval, of toch niet?

In het vliegtuig naar Afrika ontmoette ik een meisje. Zij komt uit Berlijn, ik uit Amsterdam. We raakten aan de praat en binnen een paar minuten kwamen we erachter dat we toevallig het plan hadden hetzelfde meisje een paar dagen op te zoeken. Ik kende het meisje uit Australië, zij uit Duitsland. Hoe bestaat het?

Een half jaar later was ik in Berlijn en appte mijn nieuwe Berlijnse vriendin om te vragen of ze zin had af te spreken. Terwijl ik dit deed, bestelde ik eten bij een Vietnamees. Ik stopte mijn telefoon weg en keek op. Staat ze ineens naast me. NAAST ME! Hoe kan dit?

Ook interessant: Tegelijk ongesteld worden: toeval of is er een wetenschappelijke verklaring voor?

Soms moeten dingen zo zijn, denk ik dan. “Zie je wel? Energies attract,” zo verklaarde ik dit bizarre tweede toeval in een ander land met dezelfde persoon. Toch zou dit toeval te verklaren zijn.

De kans dat dit soort gebeurtenissen net op hetzelfde tijdstip voorkomen – ik heb liefdesverdriet en mijn ultieme break-up liedje wordt gedraaid bijvoorbeeld – schatten we vaak een stuk lager in dan dat het daadwerkelijk kan gebeuren.

We zien graag verband

De kans dat dit soort toevalligheden ooit voorkomen is doodnormaal. Sterker nog: wie de cijfers en kansberekeningen erbij pakt, weet dat het eerder raar zou zijn als dit soort toevalligheden niet af en toe voorkomen. Hoe zit dat?

Denk maar eens aan het voorbeeld van je vriendin die jou net belt als je aan haar denkt. Waarschijnlijk denk je veel vaker aan haar, maar belt ze niet. Dat moment blijft je niet bij. Denk je weer een keer aan haar en belt ze wél, dan zien we dat ineens als een ‘teken’. Met andere woorden: we denken snel dat de één oorzaak is van de ander, dat noemen we confirmation-bias.

Ook interessant: We zien allemaal dingen die er niet zijn. Dit zijn de blinde vlekken van ons brein (longread)

Waarom doen we dat eigenlijk? Graag verbanden zien in dingen? Simpelweg omdat het ons leven letterlijk zin geeft. We sporten, dus we zijn fit. We slapen, dus zijn we uitgerust. We gaan graag op zoek naar verklaringen voor dingen. Een geluks-shirt tijdens sollicitatiegesprekken of gelukssokken tijdens een sportwedstrijd, dat soort verbanden vinden we nu eenmaal fijn.

Meerdere onderzoeken hebben aangetoond dat we liever een onwaarschijnlijke verklaring hebben, dan helemaal geen verklaring. Hoe meer verklaringen je gaat zien, hoe meer je ze waarschijnlijk gaat zien als teken voor iets groters.

Is daar wat mis mee? Zeker niet. Maar bedenk je ook dat toeval dus soms wél bestaat!

Meer Bedrock?

• Toeval bestaat niet op het internet: is er nog ruimte voor online serendipiteit?
• Soms zijn dingen niet toevallig. Dit is synchroniciteit
• Waarom je het grote geluk nooit in de toekomst vindt