Rolien Sandelowsky Maatschappij 26 mrt 2016, 06:00

Leestijd: 5 minuten

Bestaat authenticiteit nog in onze maatschappij waar ‘anders-zijn’ de norm is?

Zijn zoals iedereen is zo ongeveer de grootst mogelijke sociale straf die je vandaag de dag kunt krijgen. ‘Doorsnee’ is een pijnlijkere benoeming dan ‘raar’ en we doen gedwee ons best om te laten zien dat we allemaal Unieke Individuen zijn. We leven in een vreemde paradox waarin anders-zijn, of beter nog, rebels-zijn de standaard is geworden. Niemand wil een saaie baan met dito collega’s, kleren kopen in de Kalverstraat, elk jaar naar hetzelfde vakantiedorp of keer op keer dineren in eenzelfde restaurant.

Alles moet een unieke, bijzondere ervaring zijn die iets toevoegt aan de denkbeeldige autobiografie van ons leven. Waar mode voorheen een ontwikkeling was waar een specifiek gezelschap zich mee bezighield, is in ons huidige consumptielandschap iedereen slachtoffer van de zuigende werking van trends.

Romantiek van anders-zijn

Nu sociale vergelijking zo’n diepgeworteld onderdeel van ons dagelijks bestaan is geworden, zijn we continu bezig met het creëren van ons eigen narratief, om een plekje te veroveren in het gedeelde sprookje van de maakbare wereld. Tegen het systeem ingaan, of iets doen wat mensen niet van je verwachten, is de ultieme vorm van zelfbevrediging.

De hang naar anders, authentiek en bijzonder zijn lijkt een bijproduct van onze gedeelde bindingsangst. Enerzijds zijn we bang om ons vast te leggen aan banen, systemen, relaties en labels. Anderzijds dromen we romantisch weg bij platina huwelijken, ambachtelijke vaardigheden, het loslaten van verwachtingen en, mijn favoriet, ‘leven in het nu’.

Zijn we wel echt zo authentiek als we denken?

Er ontstaat een groeiende behoefte aan echtheid, als tegenhanger van de neppe, maakbare online samenleving waarin we ons bewegen. We maken ons hard tegen de hokjes waarin we worden geplaatst en de labels die we uitdelen. We proberen te ontduiken dat mensen ons kunnen doorzien, laat staan voorspellen of beïnvloeden. Facebook-accounts worden afgesloten, WhatsApp wordt verwijderd, tv-kijken is uit.

Waarom we allemaal authentiek willen zijn (en hoe je het wordt)

Fanatiek onttrekken we ons van de massale invloed van ons sociale systeem en maken we meer ruimte vrij voor onszelf. Maar wat gebeurt er als anders-zijn de norm wordt, als niemand meer wil meedoen met ‘de rest’? In een maatschappij die is ingericht op ‘anders’ zijn, waarin niemand een negen-tot-vijf-baan wil en we en masse grappen maken over de Huishoudbeurs; zijn we dan allemaal wel echt zo anders en authentiek als we denken?

Authenticiteit

In onze zoektocht naar puurheid, lijken we authenticiteit te verwarren met overvloed en denken we dat uniek-zijn gelijk staat aan heel-veel-dingen-tegelijk-zijn. We durven niet te kiezen voor een hokje, omdat we overal leren dat het verkeerd is om te voldoen aan de norm. We zijn bang om een kant te kiezen, omdat die kant dan wel zo ontzettend perfect moet zijn, willen we van ons kleurenpalet van opties afstappen.

Vervolgens kiezen we eigenlijk heel lang niets en kijken met een scheef oog en een geveinsde glimlach naar onze peers die dit wel doen en ook nog plezier lijken te vinden in hun eentonige baan, relatie, agenda en kledingkast. Ze weten niet wat ze missen. Ondertussen instagrammen wij lekker verder over ons ontzettend veelzijdige, dynamische bestaan.

Aan het einde van een weekend huilen in bed, omdat de maandag op de loer ligt en je eigenlijk geen idee hebt wat je deze week nou weer eens als uitgangspunt moet nemen. Gretig kopen we stukken identiteit door ons aan te sluiten bij yogascholen, meditatieclubjes, festivalpagina’s of debatavonden. Extern hopen we iets te vinden wat onze innerlijke onrust kan stillen.

Anti-maatschappij-maatschappij

Uit angst om op te gaan in een systeem, inwisselbaar te zijn en meer een vorm te dienen dan een functie, brengen we via ons gedrag en communicatie duidelijk in kaart dat we echt niet zijn zoals de rest. Gewillig sluiten we onze ogen om te zien dat iedereen eenzelfde tactiek hanteert.

Duurzaam geluk: wat is het en wat heb je ervoor nodig?

De paradox is namelijk dat dit het systeem is geworden. Een maatschappij waarin anti-maatschappij denken de norm is, waarin niemand een ecru dekbed wil, in het weekend naar IKEA of een AGV’tje op schoot voor het zes-uur-journaal. Maar als niemand gemiddeld wil zijn, en we allemaal met man en macht ‘anders’ consumeren, communiceren en produceren, is dat in feite het nieuwe gemiddelde: een verschuiving van de norm, waarbij anti-normaal het nieuwe normaal is geworden.

We verschuiven gewoon de norm

De consumptiemaatschappij speelt gretig in op deze collectieve onzekerheid, de gedeelde wens om onszelf ten alle tijde te kunnen onderscheiden van anderen. Hele bedrijfstakken zijn gestoeld op de hang naar uniciteit, het aanbieden van ‘unieke’ producten of ervaringen.

We denken allemaal schijt te hebben aan het systeem door vier weken vrij te nemen om in een bordeauxrode ‘Boef’-trui door Thailand/Laos/Vietnam/Cambodia te reizen, maar eigenlijk doen we niets anders dan gezamenlijk de norm verschuiven.

We speuren boetiekjes af, richten zelf bedrijven op, kweken moestuinen op ons dakterras en jongleren met nieuwe indiebands en documentaires die je écht gezien moet hebben. Alles om maar af te wijken van de beige massa. Maar als de hele markt wordt ingericht op het aanbieden van ‘unieke’ ervaringen, hoe tegendraads is anders-zijn dan eigenlijk nog?

Zij die schijt hebben…

Onze hang naar authenticiteit is niet lastig te verklaren. In een tijd vol keuzestress en optie-veelheid lijken mensen die gekozen hebben om zich te ontwikkelen in een excentrieke richting een baken van oprechtheid. Zij durven het risico te nemen om te kiezen en komen hier openlijk voor uit.

Maar als anders-zijn de hype is, dan valt het risico en daarmee het fundament van authenticiteit weg. Naar mijn idee is authenticiteit niet anders willen zijn dan je bent. Niet anders willen zijn dan anderen. Niet weer bewust een identiteit construeren waarmee je jezelf af kunt zetten tegen ‘de rest’.

Want die rest, dat zijn we allemaal. In een maatschappij waarin anders-zijn de norm is geworden, lijkt de enige vorm van pure rebellie je onttrekken aan de wens om anders te willen zijn. Eigen zijn was nog nooit zo makkelijk. Gewoon GTST kijken, op de bank, met je beige dekentje van de Hema en een kopje English Breakfast tea. Want zij die schijt hebben, zijn anders, maar zij die schijt hebben, zijn vaak heel normaal.

Stop met zoeken naar je ware identiteit (alleen dan vind je ‘m)