Joanne Wienen Psyche 24 aug 2016, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Heb je angsten of fobieën? Dit is wanneer het écht uit de hand loopt

Irreële angst voor kwallen, bovenste treincoupés of situaties waarin je niet weg kan. Als bang zijn een stoornis wordt waar je in het dagelijks leven last van hebt, kun je maar beter zo snel mogelijk hulp zoeken. Vriendin K. wordt angstig van situaties waarin ze niet zomaar weg kan. Na het afronden van haar studie zat ze wekenlang in de stress vanwege de diploma-uitreiking waarbij ze op het podium moest staan. Toen we met een grote groep vrienden een weekendje naar de Ardennen gingen, haakte ze last minute af omdat ze de autorit van drie uur toch niet zag zitten. Tegen de traditionele kerkdienst op haar bruiloft – waarin de bruid en bruidegom met z’n tweeën voorin de kerk zitten – zag ze als een berg op.

Angst wordt stoornis

En K. is lang niet de enige in mijn omgeving die met angsten te kampen heeft. Zo heb ik een vriendin die weigert in bovenste treincoupés te zitten, eentje die bang is voor overstromingen (lees: als het twee minuten miezert bijvoorbeeld), een collega die niet van roltrappen af durft en een kennis die doodsbang is voor kleine bootjes.

Soms lukt het hen om hun angsten te overwinnen, maar soms ook laten ze de paniek de overhand krijgen. Dan laten ze vanwege hun angsten dingen die ze eigenlijk wél willen doen: het is een stoornis.

Ook interessant: Deze expert deelt nieuwe inzichten over de oorzaken van depressie en angst

Oorzaak onduidelijk

Als angst geen reële grond heeft en iemand er sociale problemen door ondervindt, is sprake van een stoornis. Uit cijfers van het Nederlands Huisartsen Genootschap blijkt dat angststoornissen – een verzamelnaam voor fobieën en paniekstoornissen – vaker voorkomen onder vrouwen (12,5%) dan mannen (7,7%).

Het werkelijke percentage mensen dat hier last van heeft zal ongetwijfeld hoger liggen. Niet iedereen gaat met zijn of haar klachten naar de huisarts tenslotte. Ook is er veel onduidelijkheid over het ontstaan van angststoornissen. Waarom mijn vriendin níet bovenin een trein durft te zitten en ik wel blijft een raadsel. Erfelijke aanleg speelt een rol, maar ook opvoeding, persoonlijkheid of biologische en sociale factoren.

Wat te doen bij een angststoornis?

Wat te doen als je hier last van hebt? Het belangrijkste: blijf er niet te lang mee rondlopen. Hulp zoeken is geen teken van zwakte. Hoewel we het al vaak besproken hebben, weigeren veel van mijn vriendinnen hardnekkig om met iemand te gaan praten. ‘Het valt wel mee’, ‘het beïnvloedt mijn leven amper’ en ‘ze kunnen me toch niet helpen’ zeggen ze dan.

En dat terwijl veel angsten en fobieën goed te behandelen zijn. Therapie is in veel gevallen succesvol en hoeft niet eens altijd heel intensief te zijn. Bij sommige kleinere fobieën volstaat het soms al om met een expert te praten, zei psycholoog Jan van den Berg van Angstbehandelcentrum IPZO in Viva.

Het keerpunt

Natuurlijk zijn er ook behandelingen die meer tijd en energie kosten, maar ook dan is het de moeite waard. Vriendin K. zag zichzelf altijd als een zelfverzekerde, sterke vrouw, maar was veranderd in een angstig meisje dat een weekendje weg afzei omdat ze bang was voor de autorit. Dat moment was voor haar een eye-opener. Ze zocht hulp. Het kostte haar tijd, geld en moeite, maar inmiddels klopt haar zelfbeeld wel weer met de werkelijkheid.

Meer lezen: Wat een boek schrijven over angst, mij leerde over bang zijn

Tips bij een angststoornis

• Ga niet vermijden waar je bang voor bent. Zo houd je de angst in stand.
• Analyseer je eigen angst en benoem waar je precies bang voor bent. Heb je bijvoorbeeld een spinnenfobie: probeer een spin dan eens een keer van een afstandje te bekijken en benoem wat nu precies de meeste angst oproept.
• Fobieën en angsten staan los van het daadwerkelijke gevaar. Door met experts te praten en meer over iets te leren, kun je jouw gedachten over het onderwerp van je angst naar de werkelijkheid bijstellen.
• Zoek hulp. Therapie kan bestaan uit basisinterventies waarbij wordt geprobeerd te achterhalen hoe de stoornis is ontstaan en wordt geadviseerd over hoe te handelen. Daarnaast kan in sommige gevallen medicatie uitkomst bieden en zijn er verschillende soorten gedragstherapie. Bijvoorbeeld exposure (waarbij iemand geleidelijk wordt blootgesteld aan datgene waar hij/zij bang voor is) of cognitieve gedragstherapie (waarbij wordt geleerd angstige en irreële gedachten om te vormen tot gedachten die meer in lijn zijn met de realiteit)

Angsten overwinnen doe je zo:

• Ben je vaak angstig? Zo zet je angst om in iets positiefs
• Comfortabel worden met het onbekende? Een psychiater legt uit hoe je dat doet
• Living on the edge: waarom je af en toe gewoon een risico moet nemen