Maaike Kooijman Betere wereld 27 okt 2021, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Hier komt onze afschuw van lichaamshaar bij vrouwen vandaan (een geschiedenislesje)

Ik laat sinds kort mijn buikhaar staan. Het is best lang geworden, een paar centimeter misschien. Mijn moeder vond dat ik zo eigenlijk geen bikini aan kon. Mijn vriend zei dat ik ‘net een vent’ was. Maar waarom vinden we lichaamshaar bij vrouwen in vredesnaam zo verschrikkelijk?

En nee, kom niet aan met dingen als ‘het is onhygiënisch’ of ‘ik voel me gewoon fijner als mijn benen glad zijn’. Die overtuigingen komen ergens vandaan, en wel hiervan.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Maaike Kooijman (@muymaaike)

Haar is niet zomaar haar

Het klinkt misschien als een oppervlakkige discussie, of lichaamshaar mooi is of niet. Maar haar is veel meer dan alleen haar: het hangt samen met culturen en tradities, maar ook met systemen van onderdrukking. Haar is gebruikt om onder andere seksuele ‘afwijking’, mentale ziekten en criminaliteit vast te stellen. En zoals zoveel dingen, heeft ook deze geschiedenisles haar wortels in racisme en kolonialisme.

Haar is altijd al een manier geweest om onderscheid te maken tussen verschillende ‘groepen’ mensen. Vroeger werd bijvoorbeeld gedacht dat microscopisch onderzoek naar haar, veel zei over de ‘fundamentele verschillen’ tussen mensen met verschillende huidskleuren.

Dit zie je ook terug in verschillende praktijken tijdens de Apartheid. Daar gebruikten ze bijvoorbeeld de ‘potloodtest’ om te beslissen of iemand een ‘kleurling’ of een ‘zwarte’ was. Als een potlood in iemands afro bleef hangen als die persoon vooroverboog, was het oordeel: zwart.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door ℍ𝕒𝕚𝕣𝕪𝕝𝕠𝕨𝕨𝕖𝕣𝟚𝟘𝟚𝟙 🇮🇹 (@hairylowwer2021)

De geschiedenis van lichaamshaar

De Apartheid vond plaats in de 20e eeuw, maar de geschiedenis van maatschappelijke normen rondom lichaamshaar gaat al veel verder terug. In de 18e eeuw bijvoorbeeld raakten witte mensen gefascineerd door het gebrek aan lichaamshaar van de Inheemse mensen in Amerika. Was hun haarloze lichaam aangeboren, of plukten ze het zelf kaal?

Het antwoord op deze vraag was niet zomaar wat: het werd gezien als antwoord op de vraag of de mensen ‘geciviliseerd’ konden worden of niet. Zelfs wetenschappers in die tijd beweerden dat een gebrek aan lichaamshaar gelijk stond aan een dieper liggend gebrek aan motivatie.

Ook Charles Darwin had zo zijn eigen ideeën over lichaamshaar. Hij zag verschillen in haartypen als het bewijs dat verschillende rassen niet gelijk waren, maar allemaal een andere evolutionaire oorsprong hadden. Mensen met veel lichaamshaar, werden daardoor gezien als ‘primitieve, minder ontwikkelde’ mensen, omdat ze dichter bij dieren zouden staan.

Witte mensen werden daarentegen gezien als de meest ontwikkelde mensen. ‘Wetenschappelijke’ argumenten als deze werden onder andere gebruikt om de slavernij goed te keuren.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door black 🖤 (@bigbang_7080)

Lichaamshaar van vrouwen

Het feit dat lichaamshaar sinds de 19e eeuw werd geassocieerd met primitiviteit, criminaliteit en gekte, zorgde ervoor dat haarloosheid werd gezien als superieur en ‘schoon’.

In de jaren ’20 begonnen vrouwen daarom massaal met het vrijwillig afscheren van hun lichaamshaar. Niet eens per se omdat ze het mooi vonden, maar vooral om de gezondheid van het ‘witte ras’ te behouden. De witte huid was raciaal puur, terwijl lichaamshaar als vies werd (en wordt!) gezien.

Ik hoor je denken: maar als de haarloze witte huid als superieur werd gezien, waarom scheerden mannen zich dan niet? Dat komt vooral door de overtuiging dat ‘beschaafde’ bevolkingsgroepen een zichtbaar onderscheid tussen man en vrouw moesten hebben.

Dat is nu natuurlijk nog steeds heel erg zichtbaar in de westerse maatschappij: vrouwen ‘moeten’ lang haar hebben, make-up dragen en weinig ruimte innemen, mannen hebben ‘standaard’ kort haar en een brede, ‘mannelijke’ bouw (met een zeer grote nadruk op de aanhalingstekens).

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Unapologetically Nick (@unapologeticallynick)

Geïnternaliseerd taboe

Gedurende de jaren is dit patroon behouden en heeft het zich ontwikkeld, waardoor nu elk haartje op een vrouwenlichaam als te veel wordt gezien. Wist je dat zelfs 99 procent van de vrouwen (in Amerika in ieder geval) vrijwillig haar lichaamshaar verwijdert?

Dit wordt gestimuleerd door media en reclames, waarin iedere vrouw ‘perfect haarloos’ is. Dat hebben we zo geïnternaliseerd, dat we er zelfs zelden bij stilstaan dat het eigenlijk helemaal niet natuurlijk is.

Hoewel we lichaamshaar nu niet meer bewust linken aan racisme en kolonialisme, is het belangrijk om te weten wat de oorsprong van dit vreemde schoonheidsideaal is. Niet alleen om ons bewust te worden van alle structuren in de maatschappij en hoe die zijn ontstaan, maar vooral ook om ons te realiseren dat het taboe op lichaamshaar bij vrouwen complete bullshit is. There, we said it.

En o ja, wil je hier meer over weten? Het boek Plucked: A History of Hair Removal is superinteressant!