Leïla de Jager Psyche 30 aug 2018, 06:00

Leestijd: 4 minuten

Afgunst en jaloezie zijn nare gevoelens. Maar ze hebben dit doel

Wat ziet groen, komt vaak uit compleet onverwachte hoek(en) en siert echt werkelijk helemaal niemand? Juist ja, jaloezie. Wat is diep donkergroen, zeg maar gerust tegen zwart aan, vertroebelt je beoordelingsvermogen, maakt je heel lelijk en is het kwaaiige stiefzusje van jaloezie? Afgunst. Deze twee begrippen worden vaak onbedoeld door elkaar gehaald. Volledig ten onrechte, want jaloezie en afgunst zijn wel degelijk twee verschillende dingen.

Afgunst en jaloezie: de verschillen

Jaloezie is namelijk de pijnlijke emotie die zo steekt als iemand in je (directe) omgeving iets heeft (of lijkt te hebben) dat jij ook graag zou willen. Dit maakt het niet alleen een nare eigenschap voor de persoon die eronder lijdt maar ook voor het onderwerp van die jaloezie.

Lees ook: Jaloezie: wat zegt het eigenlijk over je als je jaloers bent? En wat heb je er precies aan?

Afgunst gaat daarentegen een stuk verder en is daarmee een soort jaloezie XXL. Het behoort tot dezelfde ‘familie’ maar is alleen verkrijgbaar met een bijkomstig bonuseffect.

Jaloezie XXL

Als je afgunst voelt, wens je namelijk dat diegene op wie je jaloers bent hetgeen dat jou jaloers maakt ook niet zou bezitten. Sterker nog, in de meest extreme gevallen ben je zelfs bereid om daar een handje bij te helpen als die mogelijkheid zich aandient.

Of meerdere handjes. Dat laatste natuurlijk wel graag zo incognito mogelijk want niemand geeft graag toe afgunst te voelen en er zijn maar weinig mensen die het een aantrekkelijke eigenschap vinden. Afgunst is nou precies zo’n emotie waar je niet jaloers op hoeft te zijn. Het ergste van dit alles?

Gelukkig biedt de wetenschap ook nu weer soelaas. Want afgunst is heel verklaarbaar, volledig voelbaar en lang niet zo nutteloos als dat het lijkt. Hooguit heel lelijk.

Afgunst en social media

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het gebruik van social media ondanks al haar fijne kanten de kans op depressie ook vergroot. De belangrijkste, bepalende factor die hier bij jonge mensen aan ten grondslag ligt blijkt afgunst.

Must read: Deze vrouwen wil je volgen op social media voor meer body positivity in je leven

Visuele platformen als Facebook en Instagram, die sterk gedreven zijn door positieve content (successen, jaloersmakende reizen, huwelijken, kinderen en andere prestaties) kunnen een heel sterk gevoel van verongelijktheid triggeren. Een ‘waarom zij wel en ik niet’-effect.

Tegelijkertijd vergroot ook de manier waarop we social media consumeren (vaak alleen en passief, versus samen met anderen en interactief) de kans op negatieve gevoelens achteraf.

Afgunst is voelbaar

Soms heb je het gevoel dat bepaalde emoties zich heel sterk fysiek manifesteren ondanks dat je niet goed kunt verklaren hoe of waar je ze nou precies voelt. Intuïtie is hier een goed voorbeeld van, maar afgunst behoort ook zeker tot die categorie. Een Amerikaanse studie uit 2009 heeft aangetoond dat afgunst in veel gevallen heel voelbaar kan zijn.

Tip: 6 tips om écht te minderen met social media

Wanneer de deelnemers van het onderzoek werden gevraagd om zich voor te stellen hoe het zou zijn om omgeven te zijn door mensen die eigenschappen of bezittingen hebben waar men zelf afgunstig door zou worden, bleken de delen waar fysieke pijn in het brein geregistreerd wordt op hetzelfde moment activiteit te vertonen. Je raadt het al, hoe groter het gevoel van afgunst, des te groter de hersenactiviteit. Afgunstig zijn kan dus werkelijk waar pijn doen.

De functie van afgunst

Afgunst wordt in de psychologie beschouwd als een vorm van zelfevaluatie. Het proces van jezelf met anderen vergelijken en aan hen te meten om te bepalen wat je zelf ‘waard’ bent en ‘hoe je het doet’ op de subjectieve schaal van succesvolle mensheid.

Het is dan ook zeker niet verwonderlijk dat afgunst in die zin altijd een belangrijke rol in de evolutie van de mens heeft gespeeld. Het kan intrinsieke motivatie bieden om dezelfde doelstellingen en bezittingen na te streven als de mensen die we als referentiekader hanteren en als het even kan ze zelfs te overtreffen.

Extreem handig in tijden waarin deze doelen vaak direct nog gekoppeld waren aan je overlevingskansen, maar misschien toch minder handig in tijden waarin die overleving simpelweg niet meer op het spel staat.

We hebben allemaal last van jaloezie en afgunst

Als we heel eerlijk zijn, weten we allemaal dat iedereen last kan hebben van jaloezie of afgunst. En hoewel het op basis van bovenstaande facts niets is om je voor te schamen, willen we je ook zeker niet aanmoedigen om het vaker of meer te voelen. Er is tenslotte ook een constructieve manier om er mee te dealen.

Bekijk het een volgende keer dat je er mee geconfronteerd wordt ook eens van de andere kant. Wat is precies het tegenovergestelde van afgunst? Bewondering. En laat bewondering nou een prachtig mooie emotie zijn die niet alleen jezelf maar ook anderen een heel goed gevoel bezorgt.

Gebruik die energie dan ook juist als instrument om zelf keihard te knokken voor dat ene, benijdenswaardige of misschien wel een heel ander doel.

Meer lezen over gelukkig zijn?

• Waarom je het grote geluk nooit in de toekomst vindt
• TED Talk: Sam Berns’ 3 levenslessen voor een gelukkig leven (het is niet zo moeilijk als het lijkt)
• Zo blijf je langer dan zes jaar (gelukkig) samen